Δημοκρατία και Κοινωνικό Κράτος

Γράφει η Σοφία Βούλτεψη

Μεγάλη συζήτηση γίνεται τον τελευταίο καιρό σχετικά με το τι έκανε ποιος για τη χώρα μετά την πτώση της δικτατορίας:

Ποιος επισώρευσε το μεγαλύτερο μέρος του χρέους (ο κ. Σταθάκης από το βήμα της Βουλής αναγνώρισε πως το χρέος έλαβε μεν εκρηκτική διάσταση στην περίοδο της κρίσης, αλλά αυτό προέκυψε μέσα σε μια εικοσαετία, δηλαδή στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, ενώ μέχρι το 2008 παρέμενε ως σταθερό ποσοστό του ΑΕΠ στο 108% και συνέχισε να ανατροφοδοτείται με νέο δανεισμό).

Ποιος και πότε δημιούργησε το κοινωνικό κράτος (πάλι ο κ. Σταθάκης είπε πως το κοινωνικό κράτος ήταν ανύπαρκτο και πως την δεκαετία του 1980 χτίστηκε το κοινωνικό κράτος, όλοι το εκτιμούμε αυτό, το κακό είναι ότι έγινε με δανεικά λεφτά).

Υπάρχει αλήθεια σε όλα αυτά; Προφανώς. Μόνο που είναι αποσπασματικά.

Πρώτον, διότι το κοινωνικό κράτος μπορούσε να οικοδομηθεί με διαφορετικό τρόπο, με δεδομένο ότι, με την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισαν να εισρέουν τεράστια ποσά και δεν ήταν ανάγκη να καταφύγουμε στα δανεικά – στα οποία για άλλους λόγους, σχετιζόμενους με την διαπλοκή και τις σπατάλες κατέφευγαν οι κυβερνώντες της περιόδου της «αλλαγής».

Δεύτερον, διότι το κοινωνικό κράτος θα χτιζόταν όποια κυβέρνηση κι’ αν βρισκόταν στην εξουσία στη δεκαετία του 1980 – κυρίως λόγω της εισόδου της χώρας στην ΕΕ, επίτευγμα που ανήκει στη Νέα Δημοκρατία και στον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Τρίτον, διότι τα στοιχεία δείχνουν πως στην περίοδο 2004 – 2008, η χώρα δανειζόταν για να αποπληρώνει τοκοχρεολύσια προηγουμένων ετών – και πάλι το χρέος βρισκόταν υπό έλεγχο.

Όλα πήραν την κάτω βόλτα όταν, το 2008, εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, όταν ο Κ. Καραμανλής κάλεσε τον Γ. Παπανδρέου να συνεργαστεί για να περάσουμε τον κάβο, εκείνος διακήρυξε πως «λεφτά υπάρχουν» και πως θα δώσει αυξήσεις πάνω από τον πληθωρισμό, με αποτέλεσμα να κερδίσει τις εκλογές του 2009 και να οδηγήσει τη χώρα στα μνημόνια.

Μετά, με την κυβέρνηση συνεργασίας, υπό τον Α. Σαμαρά, έγινε άλλη μια προσπάθεια να συνέλθουμε, αλλά, κακή τη μοίρα, ήλθε ο επόμενος «λεφτά υπάρχουν», ο κ. Τσίπρας, που θα έδιωχνε την τρόικα, θα έσχιζε τα μνημόνια και θα βάραγε τα νταούλια. Κέρδισε κι’ αυτός τις εκλογές και υπέγραψε άλλα δύο μνημόνια, παραδίδοντας όλον τον δημόσιο πλούτο για έναν αιώνα στους δανειστές.

Και βέβαια, με τις αποσπασματικές ιστορικές αναφορές, παραλείπεται το ουσιώδες:

Ακόμη και αν δεχθούμε ότι το κοινωνικό κράτος χτίστηκε για πρώτη φορά επί ΠΑΣΟΚ, οφείλουμε να λάβουμε υπόψη μας πως προηγουμένως είχαν προηγηθεί μόλις επτά χρόνια Δημοκρατίας.

Στα χρόνια αυτά, αυτό που προείχε ήταν η εδραίωση της Δημοκρατίας και η αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών.

Να αποκτήσουμε Δημοκρατία στην πράξη. Δεν ήταν εύκολος ο δρόμος προς την αποκατάσταση της ομαλότητας στον δημόσιο βίο:

Ελεύθερη λειτουργία όλων των πολιτικών κομμάτων, ελεύθερη άσκηση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, οικονομική ευημερία για όλους, σεβασμός προς τους πολίτες όταν αυτοί έρχονται σε επαφή με τη δημόσια διοίκηση, εθνικές λύσεις στα εθνικά ζητήματα, οι αξιωματικοί στους στρατώνες τους…

Δε στάθηκε εύκολη η πορεία για την αποκατάσταση και την εδραίωση της Δημοκρατίας. Ο Κ. Καραμανλής έβαλε τη σφραγίδα του σε όλα: Από τις πρώτες αποφάσεις για αμνήστευση όλων των πολιτικών αδικημάτων, επιστροφή της ιθαγένειας σε όσους την είχαν στερηθεί και ακύρωση κάθε περιορισμού στην ελεύθερη διακίνηση, μέχρι την ελεύθερη λειτουργία όλων των κομμάτων, την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, την ελευθερία του λόγου. Τα πρώτα μέτρα για την ανάπτυξη και την ανάκαμψη της Οικονομίας, οι πρόνοιες για τους αγρότες, τη νεολαία, τα ελεύθερα συνδικάτα. Οι πρώτες μεγάλες αποφάσεις για τα εθνικά θέματα.

Εκείνη την εποχή μπήκαν και τα θεμέλια ενός κράτους δικαίου και μιας δημόσιας διοίκησης στην υπηρεσία του πολίτη και του κοινού καλού. Αξίζει να θυμηθούμε την εγκύκλιο για τους δημοσίους υπαλλήλους που ο Καραμανλής είχε εκδώσει στις 28 Ιανουαρίου 1975: «Οφείλετε να υποδέχεσθε φιλοφρόνως τους πολίτας εις το γραφείον σας. Ούτω δέον να προσφέρετε κάθισμα εις τους αναμένοντας, να προσαγορεύετε πάντας ανεξαρτήτως εις τον πληθυντικόν και να συμπεριφέρεσθε εν γένει προς αυτούς με ευγένειαν και διάθεσιν. Πέραν δηλαδή των ξηρών τύπων της εθιμοτυπίας, να επιδεικνύετε έμφυτον καλωσύνην. Ο προσερχόμενος εις το γραφείον σας πολίτης δέον να τύχη αμέσου προσοχής και εξυπηρετήσεως. Κατά την ακρόασιν της υπό του πολίτου αναπτυσσομένης υποθέσεώς του, δέον να καταβάλητε αμέριστον προσοχήν εις τα εκτιθεμένας υπ’ αυτού απόψεις και ειλικρινή προσπάθεια κατανοήσεως αυτών. Εις περίπτωσιν αρνητικής τυχόν απαντήσεως, δέον να προσπαθήτε με προσήνειαν να εξηγήσετε εις τον πολίτην διατί δεν είναι κατά νόμον δυνατή η ικανοποίησις του αιτήματός του, ούτως ώστε απερχόμενος ούτος να μην έχη, ως συμβαίνει συνήθως, το συναίσθημα της πικρίας, ότι το Κράτος και οι υπάλληλοί του αδιαφορούν ή αντιδικούν, αλλά να αποκομίση τουλάχιστον την ευχάριστον εντύπωσιν και ικανοποίησιν ότι έτυχε της δεούσης προσοχής και κατανοήσεως. Εις τα αιτήματα των πολιτών δέον να δίδητε σαφείς και συγκεκριμένας απαντήσεις, αποφεύγοντες τα αοριστίας και αναβολάς. Τέλος, δέον να κρατήτε υπό σημείωσιν οιασδήποτε παρατηρήσεις ή σχόλια του κοινού, αφορώντα εις την λειτουργίαν της υπηρεσίας σας, ίνα εν καιρώ εισηγήσθε αρμοδίως τα αναγκαία μέτρα προς βελτίωσιν αυτής και καλυτέραν εν γένει εξυπηρέτησιν του κοινού».

Παράλληλα, εκείνη την εποχή μπήκαν και οι βάσεις για το κοινωνικό κράτος.

Ανέφερε ο Κ. Καραμανλής στην ομιλία του για την κοινωνική συνοχή και την Δικαιοσύνη, στις 10 Νοεμβρίου 1974:

«Το επιχειρηματικό κέρδος – το νόμιμο και φορολογούμενο κέρδος – έχει οικονομικήν και ηθικήν δικαιολόγησιν, μόνον όταν προκύπτη ως αποτέλεσμα παραγωγικής προσπαθείας, εντός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. Υπό την προϋπόθεσιν αυτήν είναι και θεμιτόν και, ως κίνητρο, αναγκαίον. Είναι όμως το κέρδος κοινωνικά απαράδεκτο, όταν προκύπτη ως προϊόν της εκμεταλλεύσεως μονοπωλιακών καταστάσεων ή προνομιακής, εις βάρος του συνόλου, κρατικής προστασίας. Η υπέρμετρος προστασία και η ανοχή μονοπωλιακών καταστάσεων και κερδών οδηγούν μακροπρόθεσμα στην επιχειρηματική αδράνεια και υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή, δηλαδή τα ίδια τα βάθρα της Δημοκρατίας. Στην περίπτωση αυτή η παρέμβαση του κράτους είναι και οικονομικά, αλλά και ηθικά επιβεβλημένη.  Η πολιτική και οικονομική ελευθερία είναι μία και αδιαίρετη. Δεν μπορεί να υπάρξη η πρώτη χωρίς τη δεύτερη».

Συμπέρασμα: Η πορεία της χώρας θα ήταν πολύ διαφορετική αν στις πιο κρίσιμες στιγμές δεν επικρατούσε το ψεύδος και η παραπλάνηση…