Ξυπνάτε από τον βήχα; Πότε πρέπει να ανησυχήσετε; Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί; Βότανα και ροφήματα

του Ξενοφώντα Τσούκαλη, Μ.D., medlabnews.gr
Ο βήχας είναι ένα σημαντικό αντανακλαστικό που βοηθά τον ανθρώπινο οργανισμό να ‘καθαρίσει’ τους αεραγωγούς του (το σύνολο των βρόγχων που οδηγούν στους πνεύμονες).  Αποτελεί την ασπίδα του αναπνευστικού μας συστήματος απέναντι στα βλαβερά σωματίδια και τους μικροοργανισμούς που προσπαθούν να διεισδύσουν στους πνεύμονες. Συχνά, όμως, γίνεται ένα ιδιαίτερα ενοχλητικό σύμπτωμα, που δυσχεραίνει την καθημερινότητά μας και συχνά απειλεί τον ύπνο μας.

Τι συμβαίνει και ξυπνάτε βήχοντας;

Αν η μύτη σας είναι «μπουκωμένη» και έχετε φλέματα, τότε είναι πολύ πιθανό οι εκκρίσεις να κατεβαίνουν από το πίσω μέρος της μύτης στο λαιμό (τον οποίο ερεθίζουν), με αποτέλεσμα να προκαλείται αντανακλαστικός βήχας. Όταν, λοιπόν, είστε ξαπλωμένοι, διευκολύνεται η οπισθορρινική έκκριση και επιδεινώνεται ο βήχας. Για να γλιτώσετε την ταλαιπωρία και να μη χάσετε τον ύπνο σας, αρκεί να «συμπεριφερθείτε καλά» στη μύτη σας! Πρέπει να την καθαρίζετε συχνά και να βάζετε φυσιολογικό ορό ή σπρέι με θαλασσινό νερό. Αν δεν έχετε άλλα συμπτώματα κρυολογήματος, ελέγξτε αν το πρόβλημα προέρχεται από το στομάχι σας: Ο βήχας είναι πιθανό να οφείλεται σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Το υγρό που παλινδρομεί από το στομάχι προς τον οισοφάγο ερεθίζει κάποιους νευρικούς υποδοχείς στην περιοχή του γαστροοισοφαγικού στομίου, οι οποίοι με τη σειρά τους προκαλούν αντανακλαστικό βήχα. Σε αυτή την περίπτωση, καλό είναι να μην ξαπλώνετε για τουλάχιστον 2 ώρες μετά το φαγητό και να προτιμάτε πολλά και μικρά γεύματα.


Οταν ο βήχας συνοδεύεται απο φλέματα τότε θα πρέπει να προσέξετε:
 Αν και τα φλέματα, ιδίως όταν έχουν πρασινοκίτρινο χρώμα, πρέπει να σας οδηγήσουν στον γιατρό.
Ένας «παραγωγικός» βήχας (δηλαδή, με φλέματα) μπορεί να οφείλεται σε μια ιογενή λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, οπότε και απαιτείται καλή υγιεινή της μύτης, ενώ δεν αποκλείεται να πρόκειται για μικροβιακή λοίμωξη (πνευμονία), αν συνοδεύεται μάλιστα και από υψηλό πυρετό για 2-3 ημέρες και αδυναμία.
Είναι πιθανό, ωστόσο, να αποτελεί μια πρώτη εκδήλωση κάποιας σοβαρότερης κατάστασης στους πνεύμονες, ιδιαίτερα στην περίπτωση που ο πάσχων είναι καπνιστής.

Δεν είναι πάντα κατάλληλο το αντιβηχικό σιρόπι.
Το κατά πόσο χρειάζεται να πάρετε αντιβηχικό σιρόπι, αλλά και το είδος του, είναι κάτι που αποφασίζει ο γιατρός και δεν πρέπει να γίνεται με δική σας πρωτοβουλία.
Επειδή τα αντιβηχικά καλύπτουν ουσιαστικά την αιτία του βήχα, δεν συνιστώνται στη χρόνια βρογχίτιδα και το άσθμα. Γι’ αυτό και ο γιατρός είναι ο μόνος αρμόδιος για τη χορήγησή τους, εφόσον αποκλείσει το ενδεχόμενο ο βήχας να σχετίζεται με αυτές τις δύο νόσους.
Το αντιβηχικό σιρόπι συμβάλλει στην ανακούφιση από τον ξερόβηχα (μη παραγωγικό βήχα) και το αποχρεμπτικό ή βλεννολυτικό βοηθά όταν ο βήχας είναι παραγωγικός. Στην πραγματικότητα, τα αποχρεμπτικά-βρογχοδιασταλτικά σιρόπια βοηθούν στη ρευστοποίηση των εκκρίσεων και, επομένως, στην απομάκρυνσή τους από τους πνεύμονες. Το ίδιο αποτέλεσμα, όμως, μπορεί να πετύχει ο ασθενής αν καταναλώνει αρκετή ποσότητα υγρών (νερό, χυμό, καφέ, τσάι κλπ.).



Αν το παιδί σας βήχει, χωρίς να έχει άλλα συμπτώματα, πρέπει να το δει παιδίατρος. Ένας ξερόβηχας ίσως αποτελεί μια πρώιμη εικόνα άσθματος, που μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε παιδική ηλικία. Παρατηρήστε αν το παιδί σας βήχει ενώ παίζει ή τρέχει και ρωτήστε το αν το «πιάνει» βήχας στο σχολείο. Ενδεχομένως, ο βήχας να οφείλεται σε κάποια ήπια ρινική αλλεργία ή να πρόκειται ακόμα και για βήχα ψυχογενούς αιτιολογίας (ορισμένα παιδιά βήχουν όταν δεν τους κάνουν το χατίρι, όταν αγχώνονται ή στενοχωριούνται). Επισκεφτείτε παιδίατρο, αν ο βήχας του παιδιού σας παρατείνεται για 4-5 ημέρες, αν φεύγει και έρχεται (π.χ. έβηχε 3 ημέρες την προηγούμενη εβδομάδα, σταμάτησε και τώρα άρχισε να βήχει πάλι) ή αν βήχει κάθε φορά που τρέχει (οπότε και υπάρχει υποψία «άσθματος άσκησης»).

Είναι αποτελεσματική η αντιβίωση στον βήχα;
Αντιβίωση δεν παίρνει κανείς μόνο και μόνο επειδή έχει έντονο βήχα. Αυτό που μετρά είναι η «συνολική» εικόνα του, π.χ. ο πυρετός, η «μπουκωμένη» μύτη, τα ακροαστικά ευρήματα, αλλά και τυχόν επιβαρυντικοί παράγοντες, όπως το κάπνισμα. Όλα αυτά εκτιμώνται από το γιατρό, ο οποίος καταφεύγει στη λύση της αντιβίωσης μόνο όταν το κρίνει απαραίτητο, π.χ. όταν πλέον η πιθανότητα της μικροβιακής λοίμωξης είναι υψηλότερη από εκείνη της ίωσης. Ένας ασθενής, για παράδειγμα, που είναι καπνιστής, είναι κακοδιάθετος, εμφανίζει ανορεξία και καταβολή, ενώ έχει και πυρετό για περισσότερο από 3-4 ημέρες, είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί αντιβίωση. Αντίθετα, κάποιος με συμπτώματα όπως βήχα, χαμηλό πυρετό (δέκατα), ρινική συμφόρηση, πονόλαιμο και κακοδιαθεσία ταλαιπωρείται κατά πάσα πιθανότητα από μια ίωση και επομένως τα συμπτώματα μπορούν να μειωθούν με συντηρητική θεραπευτική αγωγή, δηλαδή αντιπυρετικά, αντιβηχικό σιρόπι, αποσυμφορητικό μύτης, και να αποφευχθεί η αντιβίωση, πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού!

Πότε θα πρέπει να ανησυχήσετε με τον βήχα;
Ενας βήχα που συνεχίζεται για ένα μήνα δεν αποκλείεται να οφείλεται σε μια ίωση δεν πρόλαβε να σας περάσει και να κολλήσατε κάποια άλλη. Ο ιός της γρίπης δεν είναι ο μοναδικός, υπάρχουν πολλοί ακόμη τύποι ιών που προκαλούν κοινές ιώσεις στο ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, που συνήθως τις ονομάζουμε «κρύωμα», «συνάχι» ή «γρίπη». Ένας ευαίσθητος, λοιπόν, οργανισμός (π.χ. ένας καπνιστής ή ένας ασθενής με άσθμα) μπορεί να «κολλήσει» έναν ή και περισσότερους ιούς. Μια άλλη πιθανή αιτία είναι η ιγμορίτιδα, η οποία, όταν δεν θεραπεύεται σωστά, υποτροπιάζει και αποτελεί αιτία ενός βήχα που επιμένει. Αν, για παράδειγμα, δεν πάρετε αντιβίωση όσες ημέρες σας πει ο γιατρός και η ιγμορίτιδα δεν αντιμετωπιστεί καλά, παραμένει μια φλεγμονώδης εστία, που θα υποτροπιάζει κάθε φορά που θα παθαίνετε μια απλή ίωση. Αν ο βήχας σας ξεπεράσει τους 2 μήνες, πρέπει, εκτός από την κλινική εξέταση από τον πνευμονολόγο, να κάνετε μία ακτινογραφία θώρακος και ένα λειτουργικό έλεγχο της αναπνοής (σπιρομέτρηση), ίσως και βρογχοσκόπηση.


Πώς θεραπεύεται ο βήχας;
Η θεραπεία εξαρτάται από την υποκείμενη αιτιολογία. Για παράδειγμα: Κάποιες λοιμώξεις θεραπεύονται με αντιβιοτικά.  Εάν η λοίμωξη οφείλεται σε μικρόβιο, ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει αντιβιοτικά.  Εάν η λοίμωξη οφείλεται σε κάποιο ιό (π.χ. κοινό κρυολόγημα), ο γιατρός σας δεν μπορεί να σας χορηγήσει αντιβιοτικά, διότι οι ιοί δεν καταπολεμούνται μέσω αντιβίωσης.
Οι οπισθορινικές εκκρίσεις θεραπεύονται με διάφορα μέσα π.χ. χάπια από το στόμα ή ρινικά σπρέυ.
Το άσθμα και η ΧΑΠ συνήθως θεραπεύονται με φάρμακα τα οποία ο ασθενής εισπνέει.
Η  Γαστροοισοφαγική Παλινδρόμηση μπορεί να θεραπευτεί με αγωγή η οποία μειώνει ή και εξουδετερώνει το οξύ στο στομάχι.
Εάν πάσχετε από βήχα εξαιτίας κάποιου αντιυπερτασικού φαρμάκου, ο γιατρός σας μπορεί να σας αλλάξει την ήδη λαμβάνουσα φαρμακευτική σας αγωγή.
Αν η αιτία του βήχα δεν διευκρινιστεί, πιθανόν ο γιατρός σας να σας συνταγογραφήσει φάρμακα για να σας βοηθήσει να απαλλαγείτε από το βήχα, ή να μειωθεί η ένταση του.  Εντούτοις ο γιατρός σας ενδεχομένως να προβεί σε αυτή την ενέργεια μόνο όταν τα προηγούμενα μέσα δεν έχουν ήδη βοηθήσει.

Αν βασανίζεστε από κρυολόγημα ή άλλη ασθένεια του αναπνευστικού που προκαλεί βήχα, υπάρχουν βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε για να ανακουφίσετε τον βήχα.
Διακόψτε το κάπνισμα
Αποφύγετε ουσίες που μπορούν να ερεθίσουν τους πνεύμονες και να επιδεινώσουν το βήχα όπως ατμοσφαιρική ρύπανση, καπνός, αλλεργιογόνα και δυνατές οσμές.
Λάβετε όλα τα φάρμακα όπως έχουν συνταγογραφηθεί από τον γιατρό σας.
Ακολουθήστε την αγωγή που σας υπέδειξε ο γιατρός σας.
Λάβετε φάρμακα για τον βήχα, αν σας έχουν συσταθεί από τον γιατρό.


Είναι αποτελεσματικά τα ζεστά ροφήματα, το μέλι και οι καραμέλες στην καταπολέμηση του βήχα;
Αν ο βήχας αποτελεί σύμπτωμα κρυολογήματος, πρέπει να γνωρίζετε ότι η ίωση θα κάνει έτσι κι αλλιώς «τον κύκλο της» και, επομένως, οτιδήποτε «πάρετε» (είτε φαρμακευτική αγωγή είτε κάποιο γιατροσόφι) ενδέχεται απλώς να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων ή τη διάρκειά τους. Αν και δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία για την αποτελεσματικότητα των ζεστών ροφημάτων, η εμπειρία δείχνει ότι ένα χλιαρό τσάι ή ένα φλιτζάνι γάλα με 1 κουταλιά μέλι (πλούσιο σε αντιοξειδωτικά) είναι ιδανικά για το λαιμό σας. Τα αφεψήματα δρουν μαλακτικά στο λαιμό και μαλακώνουν τον βήχα. Μια ιδέα είναι να φτιάξετε ένα ρόφημα από θυμάρι και φασκόμηλο, μέσα στο οποίο θα διαλύσετε μια κουταλιά μέλι. Για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, κάνετε επίσης εισπνοές πάνω από νερό μέσα στο οποίο βράζετε χαμομήλι ή ευκάλυπτο. Ο ατμός ενυδατώνει τις εκκρίσεις των βρόγχων, τις ρευστοποιεί και βοηθά στην αποβολή τους.

Eναλλακτικά
Η εχινάκεια κατά του βήχα! Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η εχινάκεια συμβάλλει σε ένα βαθμό στη μείωση της διάρκειας του κρυολογήματος και στην ανακούφιση από τα συμπτώματά του, όπως ο βήχας, ο πονόλαιμος και ο πυρετός, ενώ ίσως να έχει και προληπτική δράση, αφού θεωρείται ότι τονώνει το ανοσοποιητικό σύστημα. Για την ανακούφιση του πονόλαιμου, κάντε γαργάρες με αφέψημα εχινάκειας 3 φορές την ημέρα, ενώ για καλύτερα αποτελέσματα συνδυάστε το βότανο με βιταμίνη C, πρόπολη και ψευδάργυρο

Πότε χρειάζεται να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας;
Όταν αναπνέετε με δυσκολία ή έχετε θορυβώδη αναπνοή (συριγμός).
Όταν έχετε πόνο στο στήθος ή πυρετό.
Όταν με το βήχα  αποβάλλετε αίμα, κίτρινα ή πράσινα φλέγματα.
Όταν ο βήχας είναι τόσο επίμονος ώστε σας προκαλεί εμετό.
Όταν ο βήχας σας χειροτερεύει ή επιμένει πάνω από 10 ημέρες.
Όταν επιπλέον χάνετε βάρος παρά το ότι δεν προσπαθείτε γι᾽αυτό.