Η Ηπειρωτική Συσπείρωση για τα απόβλητα

Το πρόβλημα της Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων (ΔΣΑ) και η κατασκευή-λειτουργία της Μονάδας Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) Περιφέρειας Ηπείρου
    Η προστασία του περιβάλλοντος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ανεξάρτητα από το κίνητρο της παραγωγής και του δρόμου ανάπτυξης που ακολουθεί κάθε κοινωνία. Η Διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων (ΔΣΑ) είναι μια βασική παράμετρος της προστασίας του περιβάλλοντος και συνολικά θεωρείται μια οικονομική δραστηριότητα που είναι βαθύτατα συνδεδεμένη με το οικονομικό σύστημα που κυριαρχεί, δηλαδή της καπιταλιστικής διαχείρισης.
 Μέσα στα πλαίσια αυτά η κατασκευή και λειτουργία της Μονάδα Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) στην Ήπειρο, πρόκειται να ανατεθεί σε Ανάδοχο με την μέθοδο της Σύμπραξης Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Δεν προκαλεί καμία απορία το γεγονός της αντιλαϊκής αυτής κυβερνητικής επιλογής των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ όταν έχει προηγηθεί η συμφωνία με ΣΔΙΤ για τις ΜΕΑ Δυτ. Μακεδονίας και Πελοποννήσου και φυσικά οι ιδιωτικοποιήσεις και το ξεπούλημα όλης της Δημόσιας Περιουσίας για 99 έτη!
Βεβαίως δεν μπορεί κανείς να ανταπεξέλθει το γεγονός των τεράστιων ευθυνών της Περιφερειακής Αρχής Ηπείρου που έχει αναλάβει την υλοποίηση του έργου. Και βέβαια των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) που έχουν εκχωρήσει την αρμοδιότητα της Διαχείρισης στην Περιφέρεια και παρακολουθούν ως παρατηρητές την παράδοση για είκοσι πέντε έτη (25) ΜΕΑ σε ιδιωτική εταιρεία.
Οι πολιτικές αυτές έχουν με σαφήνεια ενσωματωθεί στο νέο Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ). Ειδικότερα:
• Το αυξημένο κόστος υλοποίησης του ΕΣΔΑ επιβαρύνει τους πολίτες με ή χωρίς ΣΔΙΤ, με την «εφαρμογή οικονομικών εργαλείων» όπως «πληρώνω όσο πετάω», τέλη ταφής, περιβαλλοντικοί φόροι, «διευρυμένη ευθύνη παραγωγού» με στόχο, μεταξύ άλλων, και «την εξασφάλιση πόρων για τις ανάγκες διαχείρισης», με την εμπλοκή των ιδιωτικών επιχειρήσεων, αυξάνοντας κατακόρυφα τα δημοτικά τέλη.
• Ο «δημόσιος χαρακτήρας» της διαχείρισης των αποβλήτων στην πράξη ουσιαστικά περιορίζεται στον «επιτελικό ρόλο» των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) να διανέμουν την κατασκευή και λειτουργία των εγκαταστάσεων και δικτύων στις ιδιωτικές επιχειρήσεις.
• Προβλέπεται η κατάτμηση των περιφερειακών ΦΟΔΣΑ της ηπειρωτικής χώρας σε ΔΙΣΑ («Διαχειριστές Στερεών Αποβλήτων ») κατά νομούς, με κατεύθυνση να μετατραπούν σε Ανώνυμες Εταιρείες. Προωθείται η ιδιωτικοποίηση όλων των υπηρεσιών, που καλούνται να προσφέρουν οι ΔΙΣΑ.
• Θεσπίζονται τα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤΣΔΑ), με επιβάρυνση, διά νόμου πλέον, των δημοτών αφ’ ενός μέρους του κόστους κατασκευής έργων υποδομής και του συνόλου των δαπανών, που συνθέτουν το υψηλό λειτουργικό κόστος των εγκαταστάσεων επεξεργασίας και διάθεσης αποβλήτων (εδώ περιλαμβάνονται και τα διασφαλισμένα κέρδη της ανάδοχης εταιρείας.
• Διατηρούνται οι απαράδεκτες εργασιακές σχέσεις για το προσωπικό ορισμένου χρόνου που μεταφέρεται από τους καταργούμενους ΦΟΔΣΑ στους αντίστοιχους ΔΙΣΑ και για όλους τους εργαζόμενους δημοσίου δικαίου των ΦΟΔΣΑ, που θα μεταφερθούν σε ΔΙΣΑ ΑΕ.
       Επιπρόσθετα ένα βασικό πρόβλημα που ανατρέπει και αυτόν τον προβληματικό σχεδιασμό είναι η χρηματοδότηση. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την 1η Πρόσκληση του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υποδομές, Μεταφορές, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΥΜΕΠΕΡΑΑ), με ποσό συγχρηματοδοτούμενης δαπάνης που φτάνει τα 273 εκ. Ευρώ, δηλαδή τα μισά από τις πιστώσεις (544 εκ. €), που  αφορούν όλη τη χώρα. Από το συνολικό του προϋπολογισμού, ύψους 273 εκατ. Ευρώ, για τη «διαχείριση οικιακών αποβλήτων (συμπεριλαμβάνονται μέτρα ελαχιστοποίησης, διαλογής, ανακύκλωσης)» όπου περιλαμβάνεται και το αντικείμενο των ΤΣΔΑ, διατίθενται μόλις 23 εκατ. ευρώ. Με αυτές τις πιστώσεις πρέπει να επιχορηγηθούν οι ΦΟΔΣΑ και οι Δήμοι για την υλοποίηση των ΤΣΔΑ (μόνο τα ΤΣΔΑ της Αττική απαιτούν 210 εκ. Ευρώ). Η κατανομή και μόνο των πιστώσεων επιβεβαιώνει τα παραπάνω:
 1 εκατ. ευρώ για προώθηση οικιακής κομποστοποίησης βιοαποβλήτων
 2 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη συστημάτων χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων
 10 εκατ. για εγκαταστάσεις δημοτικής κομποστοποίησης
 10 εκατ.  για πράσινα σημεία
 40 εκατ. για δράσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης σε νησιά και απομακρυσμένους οικισμούς
 210 εκατ. για κεντρικές μονάδες και χώρους διαχείρισης σύμμεικτων και κομποστοποίησης βιοαποβλήτων
Οι Δήμοι αντιμετωπίζονται ως επιχειρήσεις και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ως ''Δήμοι'' όταν προβλέπεται: ''οι υποδομές διαχείρισης των απορριμμάτων επίσης μπορούν να χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ μέσω ΣΔΙΤ, όταν τη λειτουργία τους αναλαμβάνει μια ιδιωτική επιχείρηση με εύλογο κέρδος''!. Πρόκειται για τη επιβολή της λογικής της αγοράς σε μια καθαρά δημόσια λειτουργία της αυτοδιοίκησης.
 Δεν τηρούνται όμως ούτε τα προσχήματα. Ούτε αυτός ο αμφιλεγόμενος και προβληματικός για τα συμφέροντα των λαϊκών νοικοκυριών Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) καθώς και ο αντίστοιχος Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Ηπείρου δεν εξυπηρετούν την κερδοφορία και τους  οικονομικούς στόχους του κεφαλαίου. Όμως,  στην πράξη και αυτές οι ελάχιστες προτάσεις-ευχολόγια αναιρούνται από την υλοποίηση του έργου της ΜΕΑ μέσω ΣΔΙΤ.  Ειδικότερα:
 Η επιλογή των μεθόδων επεξεργασίας των απορριμμάτων γίνεται με γνώμονα το ποσοστό κέρδους της αναδόχου εταιρείας και μετατοπίζεται το αυξημένο κόστος διαχείρισης στις πλάτες της λαϊκής οικογένειας.
 Σύμφωνα με τον ΕΣΔΑ, η εκτιμώμενη ετήσια ποσότητα των παραγομένων ΑΣΑ για την Περιφέρεια Ηπείρου το 2020 θα είναι 162.400 τόνοι, ενώ σύμφωνα με τον ΠΕΣΔΑ, η ποσότητα αυτή θα είναι 148.907 τόνοι. Εξ αυτών, το 50% θα πρέπει να συλλέγεται σε ξεχωριστούς κάδους για το κάθε ρεύμα (συνολικά 74.453 τόνοι) και το και 50% κ.β. (74.453 τόνοι) κατά μέγιστο των ΑΣΑ θα οδηγείται σε σύμμεικτη μορφή για επεξεργασία.
 Σύμφωνα με την σύμβαση μέσω ΣΔΙΤ, η ετήσια εγγυημένη ποσότητα σύμμεικτου προς επεξεργασία θα είναι 80.000 τόνοι, όταν οι ποσότητες  που απομένουν για επεξεργασία μετά την προδιαλογή θα είναι κατά μέγιστο 74.453 τόνοι.
 Επιπλέον, μετά το 2020 η εισερχόμενη ποσότητα θα μειώνεται σταδιακά σύμφωνα με τον ΕΣΔΑ και τις κοινοτικές οδηγίες ώστε το 2030 να περιορισθεί στο 30% των παραγόμενων ΑΣΑ δηλαδή 45.000 τόνοι. Όμως η συνολική δυναμικότητα της σχεδιαζόμενης ΜΕΑ θα είναι 105.000 τόνοι τον χρόνο.
     Είναι προφανές ότι η σχεδιαζόμενη ΜΕΑ δεν μπορεί να αποτελέσει ούτε καν συμπληρωματική υποδομή ενός προγράμματος διαλογής στην πηγή αφού έχει υπερδιαστασιολογηθεί. Για την αντιμετώπιση της κραυγαλέας αυτής ασυμφωνίας επιχειρείται μια συμφωνία που περιλαμβάνει τη μείωση της δυναμικότητας της μονάδος σύμμεικτων αποβλήτων και ταυτόχρονα την προσθήκη νέας μονάδος, αυξημένης δυναμικότητας, που θα αξιοποιεί προδιαλεγμένα ρεύματα αποβλήτων. Η κατασκευή και λειτουργία της ΜΕΑ από την ιδιωτική εταιρεία θα έχει τις εξής συνέπειες:
 αποδυναμώνεται η αποκεντρωμένη διαχείριση των αποβλήτων προκειμένου να υπερκαλυφθεί η υπερδιαστασιολογημένη δυναμικότητα της ΜΕΑ.
 το κόστος διαχείρισης των αστικών αποβλήτων (μεταφορά, επεξεργασία, τελική διάθεση) θα αυξηθεί και θα επιβαρύνει επί πλέον τους δημότες.
 η πώληση των ανακυκλώσιμων υλικών και του κομπόστ από τα προδιαλεγμένα θα επιφέρει επί πλέον κέρδη στην ιδιωτική εταιρεία ενώ  η αγορά του αναγκαίου εξοπλισμού και οι υποδομές της ανακύκλωσης θα επιβαρύνουν τους Δημότες.
 δίνει την δυνατότητα στην Εταιρεία να αποδεχτεί απόβλητα επί πλέον των συμβατικών υπερβαίνοντας την μέγιστη ποσότητα.
 ο πόρος που πληρώνουν οι καταναλωτές (τέλος ανακύκλωσης) εισπράττεται από τις εταιρείες-παραγωγούς των προϊόντων και δεν αποδίδεται απευθείας στους αρμόδιους για τη διαχείριση των απορριμμάτων, αλλά τον διαχειρίζονται οι ίδιες μέσω των ιδιωτικών συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ).
   Από τα προαναφερθέντα προκύπτει εύλογα το ερώτημα ποιά είναι η προοπτική στο πρόβλημα της ΔΣΑ. Η διαχείριση των απορριμμάτων με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες, με σεβασμό στο περιβάλλον, στην υγεία του λαού, στους φυσικούς πόρους, στο λαϊκό εισόδημα, μόνο στο πλαίσιο ενός άλλου, ριζικά διαφορετικού δρόμου ανάπτυξης, με λαϊκή εξουσία και οικονομία, μπορεί να εξασφαλιστεί με βασικές προϋποθέσεις
 Η φιλολαϊκή λύση προϋποθέτει εξουσία και οικονομία που καταργεί τις αιτίες που δημιουργούν και οξύνουν τα σημερινά προβλήματα, που δημιουργεί τις στέρεες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της χώρας προς το συμφέρον της εργατικής τάξης, όλων των λαϊκών στρωμάτων, δημιουργών του κοινωνικού πλούτου. Τέτοιες προϋποθέσεις είναι:
 ο  επιστημονικός κεντρικός σχεδιασμός
 ο ενιαίος κρατικός φορέας κατασκευών που θα υλοποιεί  φιλολαϊκά έργα
 η κοινωνική κρατική ιδιοκτησία στα συγκεντρωμένα μέσα  παραγωγής, στη γη και στις τεχνικές υποδομές
  ο εργατικός - λαϊκός έλεγχος και η εργατική - λαϊκή εξουσία.
          Άμεσα οι Δήμοι, σωματεία εργαζομένων, λαϊκές επιτροπές, επιστημονικοί φορείς  μπορούν να απαιτήσουν και να προβάλλουν ένα πλαίσιο αιτημάτων για διεκδίκηση  στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων όπως την αντίθεση:
 στην εμπορευματοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων,
 στη μετατόπιση των βαρών στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων μέσα από τα ανταποδοτικά τέλη και με οποιονδήποτε άλλο  τρόπο
 στην ιδιωτικοποίηση, στις ΣΔΙΤ και στις συμβάσεις παραχώρησης.
  Να συγκροτήσουμε επιτροπές, να προκαλέσουμε συνεδριάσεις συλλογικών οργάνων, να οργανώσουμε ημερίδες, να προβάλλουμε τις θέσεις μας με κάθε τρόπο με κύριες αναφορές στα εξής:
• Πολιτικές μείωσης της παραγωγής απορριμμάτων, διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση, κομποστοποίηση των οργανικών αποβλήτων, μηχανική ανακύκλωση των εναπομεινάντων  σύμμεικτων αποβλήτων  και το υπόλειμμα να οδηγείται σε χώρους υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).
• Καθορισμός σύγχρονων όρων για την ορθολογική και ασφαλή αποκομιδή (συλλογή και τοπική μεταφορά) των απορριμμάτων από τις υπηρεσίες του οικείου δήμου με εξασφάλιση σύγχρονου εξοπλισμού και υποδομής, ανθρώπινου δυναμικού και πόρων. Στο πλαίσιο αυτό, μπορούν να υπάρξουν και συνεργασίες μεταξύ δήμων με τη δημιουργία κοινών πράσινων σημείων σε συνδυασμό με ΣΜΑ   κ.λπ..
• Μέτρα για τους εργαζόμενους στον τομέα της καθαριότητας με δικαιώματα, σε    ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς. Ουσιαστική ενίσχυση σε αριθμό, εξοπλισμό και οργάνωση του έμψυχου δυναμικού άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου με μόνιμη σχέση εργασίας στο δημόσιο.
• Ενιαίος Δημόσιος Φορέας Διαχείρισης των απορριμμάτων χωρίς καμία ανάμειξη ιδιωτών και καμία επιπλέον επιβάρυνση των λαϊκών στρωμάτων.