Ολα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την υπόταση

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr
Τι είναι η υπόταση;
Η υπόταση είναι η κατάσταση στην οποία η αρτηριακή πίεση είναι παθολογικά χαμηλή. 
Υπόταση ή χαμηλή αρτηριακή πίεση είναι όταν η αρτηριακή πίεση είναι  χαμηλότερη από την αναμενόμενη κανονική πίεση αίματος για κάθε άτομο σε ορισμένες συνθήκες και είναι ένας σχετικός όρος. Για τον προσδιορισμό υπόταση πρέπει να καθορίσουμε πρώτα την τιμή της πίεσης του αίματος για κάποιον, λαμβάνοντας υπόψη τη δραστηριότητα του, την ηλικία και τυχόν φάρμακα που μπορεί να παίρνει.

Για να καταλάβουμε την υπόταση πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τι είναι η αρτηριακή πίεση. Η αρτηριακή πίεση είναι η δύναμη με την οποία το αίμα πιέζει τα τοιχώματα των αρτηριών, όταν η καρδία στέλλει ως αντλία το αίμα, στο κυκλοφορικό σύστημα.

Η συστολική πίεση μετριέται όταν η καρδία στέλλει το αίμα στην περιφέρεια. Η διαστολική πίεση είναι η τιμή της μέτρησης της πίεσης όταν η καρδία βρίσκεται σε διαστολή, μεταξύ δύο διαδοχικών συστολών.

Η συστολική πίεση είναι ψηλότερη από τη διαστολική. Η κανονική αρτηριακή πίεση σ’ ένα ενήλικα είναι χαμηλότερη από 120/80 mmHg, όπου η πρώτη τιμή (120) είναι η συστολική και η δεύτερη (80) είναι η διαστολική. Η μονάδα μέτρησης (mmHg) είναι τα χιλιοστόμετρα υδραργύρου.

Η υπόταση υπάρχει όταν η πίεση είναι χαμηλότερη από 90/60 mmHg. Όταν ένας φυσιολογικός άνθρωπος σηκώνεται από την κατακεκλιμένη στάση σε ορθία θέση, η αρτηριακή συστολική πίεση πέφτει κατά 10mmHg, η διαστολική πίεση αυξάνεται κατά 5mmHg και η καρδιακή συχνότητα αυξάνεται κατά 5-10 παλμούς ανά λεπτό. Ως ορθοστατική υπόταση ορίζεται η πτώση της αρτηριακής πίεσης κατά 20mmHg στα πρώτα 3-5 λεπτά μετά την έγερση από την κατακεκλιμένη θέση. Τη στιγμή εκείνη το αίμα κυλά προς τα πόδια και μακριά από τον εγκέφαλο. Η καρδιά για να αντιμετωπίσει την κατάσταση αυτή, χτυπά πιο γρήγορα και τα αιμοφόρα αγγεία συστέλλονται. Η αρτηριακή πίεση ανεβαίνει αμέσως και το αίμα στέλνεται προς τον εγκέφαλο.
Παρ' όλα αυτά αν αυτή η αντίδραση καθυστερήσει για οποιονδήποτε λόγο, ίσως για λίγο να ελαττωθεί η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο και προσωρινά να προκληθεί ζάλη.
Μερικοί άνθρωποι έχουν πάντα υπόταση, αλλά αυτό είναι φυσιολογικό γι 'αυτούς και δεν τους προκαλεί κανένα πρόβλημα.

Τα συμπτώματα της υπότασης
Επίμονη χαμηλή αρτηριακή πίεση σχεδόν ποτέ δεν προκαλεί σοβαρές διαταραχές της υγείας, επειδή το σώμα να προσαρμοστεί σε αυτόν και δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα. Το πρόβλημα με την ξαφνική υπόταση συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος και άλλα ζωτικά όργανα χάνουν την παροχή αίματος τους και δεν έχουν χρόνο για να προσαρμοστούν.
Τα συμπτώματα της υπότασης είναι ζάλη, διαταραχές όρασης, κόπωση, πνευματική σύγχυση, δυσαρθρία, ναυτία, αίσθημα παλμών, τρόμος, άγχος, προσυγκοπικά ή συγκοπικά επεισόδια.
Η συγκοπή είναι αιφνίδια, παροδική απώλεια συνείδησης με αυτόματη ανάληψη εντός 1 λεπτού και είναι συνδεδεμένη με απώλεια μυικού τόνου. Οφείλεται σε παροδική πτώση της εγκεφαλικής αιμάτωσης, συμβαίνει συνήθως σε όρθια στάση αλλά σπανιότερα μπορεί να συμβεί και σε καθιστούς ή κατακεκλιμένους ασθενείς. Αποτελεί το 1% των αιτιών εισαγωγής στο Νοσοκομείο και πρέπει να διαφοροδιαγνώσκεται από καταστάσεις όπως η επιληψία, η υπογλυκαιμία, η πνευμονική εμβολή, η ψυχογενής και αιθουσιαία συγκοπή. Η φυσική εξέταση πρέπει να εστιάζεται σε αποκλεισμό καρδιακής νόσου ή εστιακής νευρολογικής βλάβης.

Είδη υπότασης:
Α) Ιδιοπαθής υπόταση είναι μια μόνιμη χαμηλή πίεση όταν δεν μπορούμε να βρούμε την αιτία, Μπορεί να οφείλετε σε γενετικούς παράγοντες, τη γεωγραφική περιοχή, τη διατροφή, το στρες, την σωματική άσκηση και το βάρος του σώματος. Ιδιοπαθής υπόταση είναι η πιο συχνή μεταξύ των νέων και αδύνατων γυναίκων,
Β) ∆ευτεροπαθής υπόταση είναι η χαμηλή πίεση αίματος που προκαλείται από αιμορραγία, αφυδάτωση, λοίμωξη, καρδιακή προσβολή, διαταραχές του καρδιακού ρυθμού, περικαρδίτιδα, αρρυθμία, εγκυμοσύνη, αλλεργική αντίδραση, εμβολή, σοκ, άγχος, υποογκαιμία, υπονατριαιμία, ασθένεια του Parkinson, εγκαύματα, βλάβη του νωτιαίου μυελού , διαβήτη και  σε ορισμένα φαρμάκα
Στις ουσίες και φάρμακα που προκαλούν υπόταση περιλαμβάνονται:



Αγχολυτικά


Αντικαταθλιπτικά


Αναλγητικά


Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των καρδιοπαθειών


Τα αντιυπερτασικά


Τα διουρητικά


Το αλκοόλ 



Ορθοστατική υπόταση παρουσιάζεται όταν κάποιος που είναι καθιστός ή ξαπλωμένος σηκώνεται απότομα όρθιος. Στην ορθοστατική υπόταση, ο οργανισμός αδυνατεί να προσαρμοστεί γρήγορα και να αποκαταστήσει την αρτηριακή πίεση κατά τη μεταβολή της θέσης του σώματος. Η πτώση της πίεσης είναι συνήθως παροδική. Σε μερικές περιπτώσεις, για να αποκατασταθεί πλήρως η φυσιολογική αρτηριακή πίεση, θα πρέπει το άτομο να καθήσει ή να ξαπλώσει. Ορθοστατική υπόταση μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και είναι πιο συχνή στα ηλικιωμένα άτομα. Παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση ορθοστατικής υπότασης και συγκοπής είναι η κατάκλιση, ειδικά σε θερμό περιβάλλον, η αφυδάτωση, η πέψη, η νυκτερινή διούρηση, το οινόπνευμα, ο πυρετός, η ζέστη, το θερμό λουτρό, η άσκηση, ο υπεραερισμός καθώς επίσης και η λήψη φαρμάκων όπως τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, τα αντιϋπερτασικά, τα διουρητικά, τα αγγειοδιασταλτικά (νιτρογλυκερίνη, ανταγωνιστές ασβεστίου, υδραλαζίνη) και η τιζανιδίνη.
Νευρογενής υπόταση παρουσιάζεται όταν ένα άτομο στέκεται όρθιο για μεγάλο χρονικό διάστημα ή όταν βρίσκεται σε μια έντονα δυσάρεστη ή τρομακτική κατάσταση. Κατά τη νευρογενή υπόταση ο εγκέφαλος «δίνει λανθασμένες πληροφορίες» στην καρδιά, ότι η πίεση είναι υψηλή, ενεργοποιώντας μηχανισμούς για τη μείωσή της. Πιο συχνά παρατηρείται σε παιδιά ή νεαρά άτομα, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Τα παιδιά συνήθως μεγαλώνοντας σταματούν να παρουσιάζουν νευρογενή υπόταση. Αιτίες νευρογενούς ορθοστατικής υπότασης είναι η νόσος Parkinson, η ατροφία πολλαπλών συστημάτων, η άνοια με σωμάτια Lewy, η ανεπάρκεια ντοπαμίνης-β-υδροξυλάσης, οι βλάβες του στελέχους και του νωτιαίου μυελού, η οικογενής δυσαυτονομία, η αυτοάνοση αυτόνομη γαγγλιονοπάθεια και όλες οι αυτόνομες περιφερικές νευροπάθειες.
Μεταγευματική υπόταση είναι χαμηλή πίεση του αίματος που συμβαίνει σε ορισμένους ανθρώπους μετά το φαγητό. Μεταγευματική υπόταση εμφανίζεται συχνότερα σε ηλικιωμένα άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση και τους ηλικιωμένους με διαταραχές του νευρικού συστήματος. Μεταγευματική υπόταση μετά από τα γεύματα, συμβαίνει όταν αυξάνει η ροή του αίματος προς τα κοιλιακά όργανα κατά τη διάρκεια της πέψης, και  η οποία οδηγεί σε μείωση της ποσότητας του αίματος στο υπόλοιπο του σώματος και σε χαμηλή πίεση του αίματος. Οι άνθρωποι με μεταγευματική υπόταση δεν θα πρέπει να χρησιμοπούν αντιυπερτασικά πριν από τα γεύματα και μετά από τα γεύματα θα πρέπει να ξαπλώσουν. Γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες μπορεί να επιδεινώσει τη μεταγευματική υπόταση.


Η διάγνωση της υπότασης
Πρώτα θα πρέπει να καθοριστεί αν πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη δευτεροβάθμια υπόταση, όπως ασθένεια ή φάρμακα που προκαλούν υπόταση δευτεροβάθμια. Μετά την αναθεώρηση του,  ολόκληρο το σώμα, είναι απαραίτητο να μετρηθεί επανειλημμένα αρτηριακή πίεση και καρδιακή συχνότητα σε ξαπλωμένη, καθιστή και όρθια θέση.
Οι εργαστηριακές δοκιμές για υπόταση μειωθεί σε πλήρη αρίθμηση αίματος, τη γλυκόζη του αίματος και η νεφρική λειτουργία. Μετά από αυτό συνιστάται μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης κατά τη διάρκεια μιας μακράς περιόδου 24-48h, κατά τη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων, με τη βοήθεια του στεντ αρτηριακής πίεσης. Εκτός από αυτές τις δοκιμασίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση ΗΚΓ του καρδιακού ρυθμού, ηχοκαρδιογράφημα, τεστ κοπώσεως και άλλα.
∆ιάγνωση ορθοστατικών διαταραχών
∆οκιμασία Schellong. Ο ασθενής μένει ήρεμα ξαπλωμένος για
10 λεπτά. Μέτρηση ΑΠ. Ακολούθως σηκώνεται και η ΑΠ μετράται
αμέσως σε όρθια θέση. Επι ορθοστατικής υπότασης η συστολική ΑΠ μειώνεται περισσότερο από 20mmHg.


Η θεραπεία της υπότασης
Θεραπεία της υπότασης δεν απαιτείται εάν η χαμηλή πίεση του αίματος δεν προκαλεί συμπτώματα και μειωμένη ποιότητα ζωής. Η θεραπεία της ορθοστατικής υπότασης περιλαμβάνει αρχικά, μη φαρμακευτικά επιβοηθητικά μέτρα, όπως:
Τρώτε μικρότερα γεύματα. Υστερα από ένα μεγάλο γεύμα το αίμα κυλά προς την κοιλιά (και μακριά από τον εγκέφαλο) για να βοηθήσει στην πέψη. Πίνοντας αφεψήματα με καφεΐνη μετά το γεύμα μπορείτε να βοηθήσετε την κατάσταση.
Πίνετε αρκετό νερό. Ακόμη και η μικρή αφυδάτωση μπορεί να ενθαρρύνει την ορθοστατική υπόταση, μειώνοντας την ποσότητα του αίματος. Επίσης, η λήψη άλατος μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση των επιπέδων των υγρών αν επιτρέπεται από την κατάσταση της υγείας σας.
Ανύψωση της κεφαλής κατά την κατάκλιση
Όταν σηκώνεστε από το κρεβάτι, κάντε το αργά και καθίστε για αρκετά λεπτά, πριν σηκωθείτε όρθιος.Να μη σταυρώνετε τα πόδια σας ενώ κάθεστε.
Αποφυγή θερμού περιβάλλοντος
Πρέπει να αποφεύγετε να παραμένετε σε όρθια στάση για πολύ ώρα.
Χρήση καλτσών διαβαθμισμένης πίεσης ή ζωνών που αυξάνουν την ενδοκοιλιακή πίεση.
Ασκήσεις που αυξάνουν τη μυϊκή αντλία επαναφοράς αίματος.
Αποφύγετε τα οινοπνευματώδη. Επειδή το αλκοόλ αφυδατώνει και χαλαρώνει τα αιμοφόρα αγγεία, μπορεί να επιδεινώσει την ορθοστατική υπόταση.
Kάντε μπάνιο με κρύο νερό. Αποφύγετε το ζεστό μπάνιο. Η ζέστη διαστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία, αυξάνοντας την πιθανότητα να συγκεντρωθεί το αίμα στα πόδια.
Αναζητήστε θεραπεία. Υπάρχουν ορισμένα φάρμακα για τη θεραπεία της ορθοστατικής υπότασης, τα οποία μπορούν να μειώσουν τα σοβαρά συμπτώματα.
Διακοπή φαρμάκων όπως τα αντιυπερτασικά, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και το αλκοόλ, η χορήγηση φθοριουδροκορτιζόνης και τέλος η χορήγηση α-αδενεργικών αγωνιστών (όπως διυδροεργοταμίνη).
Αυξήστε την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.
Παίρνετε πολλά και συχνά γεύματα μέσα στην ημέρα, ούτως ώστε να τροφοδοτείτε τακτικά τον οργανισμό σας με ενέργεια και να κρατάτε τον όγκο του αίματός σας σε καλό επίπεδο.
Σε περίπτωση απότομης πτώσης της πίεσης φάτε κάτι αλμυρό, όπως κράκερς, πατατάκια, αλατισμένους ξηρούς καρπούς και αυξήστε τον όγκο του αίματός σας πίνοντας αρκετό νερό ή ένα χυμό φρούτων ή λαχανικών.
Αν κινείστε αρκετά εκτός σπιτιού ή σε σημεία που δεν υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε φαγητό έχετε μαζί σας σακουλάκια με αλατισμένους ξηρούς καρπούς ή κρακεράκια.
Αποφύγετε τις αυστηρές και στερητικές δίαιτες.
Η σωματική άσκηση ενδείκνυται γενικά αφού συμβάλλει στην καλή υγεία του οργανισμού και συγχρόνως μας ανεβάζει τη διάθεση. Στην περίπτωση όμως που πάσχουμε από υπόταση, τότε έχουμε ένα λόγο παραπάνω να αθλούμαστε γιατί κατά τη διάρκεια της άσκησης ενισχύεται η ροή του αίματος άρα αυξάνεται και η αρτηριακή μας πίεση.

Τα βότανα τα οποία χρησιμοποιούνταν για την καταπολέμηση της υπότασης παλαιότερα ήταν:
κηρεύς (selenicereus grandiflorus), ο οποίος θεωρείται το πολύτιμο γιατρικό της καρδιάς καθώς διεγείρει τη λειτουργία της καρδιάς αυξάνοντας την ισχύ των συσπάσεων και επιβραδύνοντας τον καρδιακό παλμό.
φασκόμηλο (salvia), για τις αντιιδρωτικές και αιμοστατικές του ιδιότητες,
θυμάρι, για την αξιοσημείωτη τονωτική του επίδραση ενισχύοντας τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού
Τα βότανα πρέπει να χρησιμοποιούνται πάντα υπό την επίβλεψη ειδικού, καθώς σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να γίνουν τοξικά