Έξαρση Ιλαράς: Απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα

Ενώ κατά τα προηγούμενα έτη στην Ελλάδα καταγραφόταν πολύ μικρός αριθμός σποραδικών περιστατικών ιλαράς, κατά το τελευταίο τετράμηνο έχουν καταγραφεί 100 περιστατικά και ο κίνδυνος επέκτασης της νόσου στη χώρα μας είναι υπαρκτός.

Όλα τα κρούσματα έχουν επιβεβαιωθεί εργαστηριακά και όλες οι περιπτώσεις αφορούν ανεμβολίαστα άτομα. Θέλοντας λοιπόν να μάθουμε περισσότερα για την ιλαρά και την πρόληψή της ρωτήσαμε την παιδίατρο Χαρά Μπακογεώργου τα εξής:

Τι είναι η ιλαρά;
Η ιλαρά αποτελεί οξεία νόσο που χαρακτηρίζεται από πυρετό, βήχα, ρινική καταρροή, επιπεφυκίτιδα και εξάνθημα. Οφείλεται στον ιό της ιλαράς ο οποίος μεταδίδεται κυρίως μέσω άμεσης επαφής με μολυσμένα σταγονίδια αέρα. Ο ιός παραμένει ενεργός και μεταδοτικός σε μολυσμένες επιφάνειες έως και δύο ώρες Ο χρόνος επώασης κυμαίνεται από 8 έως 12 ημέρες, ενώ οι ασθενείς είναι μεταδοτικοί 3-5 ημέρες προ της έκθυσης του εξανθήματος και μέχρι 4 ημέρες μετά την εκδήλωση του εξανθήματος.

Ποιες οι επιπλοκές της ιλαράς και πώς μπορούν να αποφευχθούν;
Από τα παιδιά που νοσούν με ιλαρά 1 στα 12 εμφανίζει ωτίτιδα, 1 στα 12 εμφανίζει διάρροια, 1 στα 16 εμφανίζει πνευμονία και 1 στα 1000 εγκεφαλίτιδα. Θάνατος παρατηρείται στο 0,1% των παιδιών που νοσούν από ιλαρά και οφείλεται σε επιπλοκές από το αναπνευστικό ή το νευρικό σύστημα. Σπανιότατη (1:100000) καταστροφική θανατηφόρα επιπλοκή που εμφανίζεται αρκετά χρόνια μετά τη λοίμωξη αποτελεί η υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα. Τα μη εμβολιασμένα βρέφη και μικρά παιδιά διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών από ιλαρά. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την ιλαρά και μόνο ο εμβολιασμός αποτρέπει τη νόσο και τις επιπλοκές της. Όταν ένα σημαντικό ποσοστό πληθυσμού είναι εμβολιασμένο κατά της ιλαράς δημιουργείται ένα τείχος ανοσίας και όλος ο πληθυσμός προστατεύεται ακόμα και αυτοί που δεν είναι εμβολιασμένοι. Η συλλογική ανοσία ή ανοσία αγέλης μέσω υψηλής εμβολιαστικής κάλυψης προστατεύει τα ευάλωτα βρέφη, αφού ο εμβολιασμός μπορεί να πραγματοποιηθεί μετά το πρώτο έτος. Επιπλέον, προστατεύονται ειδικές ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες που κινδυνεύουν περισσότερο από τις επιπλοκές της ιλαράς και δεν μπορούν να εμβολιαστούν, όπως για παράδειγμα τα ανοσοκατεσταλμένα παιδιά που πάσχουν από λευχαιμία.

Το εμβόλιο έναντι της ιλαράς είναι αποδοτικό;
Το εμβόλιο έναντι της ιλαράς είναι ασφαλές και αποδοτικό. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ο αριθμός των θανάτων από ιλαρά έχει μειωθεί κατά 79% και συγκεκριμένα από 546800 στις αρχές του αιώνα σε 114900 το 2014. Ο εμβολιασμός κατά της ιλαράς έχει διαδραματίσει καίριο ρόλο στη μείωση της παιδικής θνησιμότητας και εκτιμάται ότι από το 2000 έως το 2014 το εμβόλιο έναντι της ιλαράς απέτρεψε 17,1 εκατομμύρια θανάτους παιδιών παγκοσμίως. Στη χώρα μας δεν κυκλοφορεί εμβόλιο μεμονωμένο έναντι της ιλαράς, αλλά τριπλούν εμβόλιο έναντι ιλαράς – ερυθράς – παρωτίτιδας (MMR). Το εμβόλιο είναι εγκεκριμένο από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων και περιέχει εξασθενημένους τους ανωτέρω ιούς. Επιπλέον, κυκλοφορεί εμβόλιο που προστατεύει από ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα και ανεμευλογιά ταυτόχρονα.

Ποιες οι αντενδείξεις και ποιες οι ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου MMR;
Το εμβόλιο ΜΜR αντενδείκνυται σε άτομα με ανοσοκαταστολή, σε άτομα με σοβαρή αλλεργία στα συστατικά του εμβολίου και σε έγκυες. Αναβάλλεται ο εμβολιασμός για λίγους μήνες αν έχει γίνει μετάγγιση αίματος. Συνηθέστερη ανεπιθύμητη ενέργεια είναι ο πυρετός, ο οποίος εμφανίζεται 5-12 ημέρες μετά τον εμβολιασμό και διαρκεί μια-δυο ημέρες. Άλλη συνήθης ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η έκθυση εξανθήματος 7-10 ημέρες μετά τον εμβολιασμό. Τα συστατικά του εμβολίου μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις, συνήθως τοπικές στο σημείο της ένεσης.

Υπάρχει κίνδυνος επιδημίας ιλαράς στην Ευρώπη;
Παρά την ύπαρξη αποτελεσματικού και ασφαλούς εμβολίου, ο στόχος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για εξάλειψη της νόσου από την Ευρώπη δεν έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα. Η ιλαρά εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς η εμβολιαστική κάλυψη έχει μειωθεί. Η ιλαρά είναι εξαιρετικά μεταδοτική και για καλή προστασία συνιστάται τουλάχιστον το 95% του πληθυσμού να εμβολιαστεί κατά της νόσου. Τα περισσότερα από τα κρούσματα ιλαράς έχουν βρεθεί σε χώρες όπου η ανοσοποίηση έχει βυθιστεί κάτω από αυτό το όριο και η μόλυνση είναι ενδημική (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Ρουμανία, Ελβετία και Ουκρανία). Τα περισσότερα κρούσματα εμφανίζονται στην Ιταλία και τη Ρουμανία. Τον πρώτο μήνα αυτού του έτους, η Ιταλία ανέφερε περισσότερες από 200 περιπτώσεις. Η Ρουμανία ανέφερε περισσότερες από 3.400 περιπτώσεις και 17 θανάτους από τον Ιανουάριο του 2016. Είναι σαφές ότι πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες των κρατών για αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης έναντι της ιλαράς, ώστε να επιτευχθεί ανοσία αγέλης.

Τι πρέπει να γίνει για να αποφευχθεί η επιδημική έξαρση ιλαράς στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών παιδιά, έφηβοι και ενήλικες που δεν έχουν ιστορικό νόσου πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με 2 δόσεις εμβολίου για την ιλαρά. Εκτάκτως, λόγω της επιδημικής έξαρσης ιλαράς η εθνική επιτροπή εμβολιασμών της χώρας μας συνεδρίασε προ λίγων ημερών και αποφάσισε τη διενέργεια της 1ης δόσης του εμβολίου MMR στην ηλικία των 12 μηνών και τη διενέργεια της 2ης δόσης τρεις μήνες μετά την 1η δόση ή –εφόσον έχει παρέλθει το διάστημα αυτό– το ταχύτερο δυνατόν.

Σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου, η 2η δόση μπορεί να γίνει με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων από την 1η. Οι συστάσεις αυτές ισχύουν για όσο διάστημα η επιδημική έξαρση ιλαράς είναι σε εξέλιξη και μέχρι να εκδοθεί νεότερη απόφαση της Επιτροπής. Ελπίδα όλων μας οι συστάσεις αυτές να γίνουν άμεσα πράξη ώστε να τερματιστεί η έξαρση ιλαράς στη χώρα μας χωρίς να θρηνήσουμε θύματα.