Ελλάδα η χώρα των αιωνίων εφήβων

Μια ευρέως αποδεκτή διαπίστωση στη δεκαετή πλέον οικονομική κρίση που βιώνει η Ελλάδα είναι ότι αυτή δεν είναι μόνο οικονομική αλλά πολύπλευρη. Διαπιστώσεις για τα αίτια της κρίσης έχουν γίνει πολλές χωρίς όμως να έχει υπάρξει κάποια συνολική θεώρηση. Η χρεωκοπία της Ελλάδας δεν είναι ένα συγκυριακό φαινόμενο. Αποτελείται από ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο το οποίο στον πυρήνα του έχει αξιακά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Ο Σταύρος Μαυρογένης είναι δημοσιογράφος της Euractiv.gr

Τα χρόνια της κρίσης και αφού πλέον από το 2015 έχουμε ξεπεράσει το δίπολο μνημόνιο-αντιμνημόνιο έχουμε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η κρίση που βιώνουμε είναι πολυσχιδής και όχι μόνο οικονομική. Είναι κρίση πολιτική, ηθική, πολιτιστική, θεσμική ακόμα και περιβαλλοντική. Αν και σχεδόν το σύνολο των ανθρωπιστικών επιστημών έχει αποφανθεί για τα αίτιά της, λείπει η καταφυγή στις ρίζες του προβλήματος και μια συνολική προσέγγιση για να ανακαλύψουμε τα βαθύτερα αίτια της ελληνικής κρίσης.

Η ιδιοσυγκρασία του Νεοέλληνα και το σημερινό αξιακό του υπόβαθρο διαμορφώθηκε τους προηγούμενους αιώνες κυρίως από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Αν και πιο φιλελεύθερη σε σχέση με άλλα δόγματα, η επιρροή της στην καθημερινότητα του θεσμού της οικογένειας είχε καθοριστικό χαρακτήρα. Στο επίκεντρό της βρέθηκε ο ρόλος της γυναίκας. Από την παιδική/εφηβική ηλικία οι γυναίκες επωμιζόντουσαν ενοχικά συμπλέγματα τα οποία διαμόρφωναν εν πολλοίς το μελλοντικό τους ρόλο ως συζύγου και μητέρας.

Το προπατορικό αμάρτημα για το οποίο «ευθύνονται» αποκλειστικά οι γυναίκες, η εξήγηση της έμμηνου ρύσης ως δίκαιης τιμωρίας για την έκπτωση από τον Παράδεισο με τον αποκλεισμό της στο γυναικωνίτη και φυσικά ο εξοστρακισμός της από τα κοινωνικά δρώμενα διαμόρφωσε ένα πρότυπο γυναίκας / μητέρας η οποία διακατέχεται από μια υφέρπουσα διπολική διαταραχή. Η Ελληνίδα γυναίκα/μάνα συμπίπτει με το πρότυπο της «Μήδειας», η οποία μπορεί αφενός να υπεραγαπά και να προστατεύει τους δικούς της ανθρώπους αλλά την επομένη στιγμή να μεταμορφώνεται σε Μαινάδα και να ξεσπάει κατά δικαίων και αδίκων.

Στις μέρες μας φυσικά ο ρόλος της Εκκλησίας έχει υποχωρήσει. Ωστόσο επειδή στην Ελλάδα χάσαμε το σκαλοπάτι του διαφωτισμού τα ενοχικά συμπλέγματα μεταλλάχθηκαν και εξακολουθούν να διαμορφώνουν τις προσωπικότητες μας. Η καθημερινή πίεση προς τις έφηβες που αποστερούνται ή αναγκάζονται να νιώθουν ενοχές για την σεξουαλική τους ζωή στο πλαίσιο της σοβαροφάνειας ενώ πάντα υπάρχει η πίεση για τη δημιουργία οικογένειας στο μέλλον είναι  η μεταφορά στο σήμερα του «προπατορικού αμαρτήματος».

Η έφηβη κάποια στιγμή θα γίνει μάνα και θα μεταφέρει τα ίδια συμπλέγματα στην κόρη της. Στους γιους η Ελληνίδα μάνα/οικογένεια θα καλλιεργήσει μεγάλες προσδοκίες αναφορικά με τους στόχους της ζωής τους, θα τους δώσει απεριόριστη ελευθερία επιλογών στην επιλογή καριέρας, τη μόρφωση ακόμη και τις σεξουαλικές σχέσεις. Αντίθετα θα του αποστερήσει με την συμπεριφορά της τα απαραίτητα εφόδια. Θα του καλλιεργήσει την πεποίθηση ότι θα τον στηρίζουν για πάντα, ότι η αποτυχία δεν έχει κόστος, ότι η αλαζονεία δεν οδηγεί σε αμετροέπεια και ότι όλα θα βαίνουν συνεχώς κατ’ευχήν.

Το αποτέλεσμα είναι ότι διαχρονικά η ελληνική οικογένεια παραδίδει ενοχικά κορίτσια και ευνουχισμένα αγόρια ως επόμενες γενιές. Αυτό σημαίνει αιώνιους εφήβους χωρίς περιορισμό ηλικίας. Ο έφηβος όταν εξαναγκάζεται να πειθαρχήσει αντιδρά πολλές φορές χωρίς λογική και συναίσθηση των συνεπειών. Κάποιες φορές οδηγείται στα άκρα (ναρκωτικά, καταφυγή στη βία) άλλες φορές αναπτύσσει αυτιστική συμπεριφορά (κλειδώνεται στο δωμάτιο) και κυρίως αντιδρά και «επαναστατεί».

Το μοτίβο αυτό βρίσκει την εφαρμογή στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Αποδεικνύεται από τον τρόπο που ψηφίζουμε (εκδικητικά), την αναζήτηση ενός ηγέτη-πατερούλη, τον λόγο που παντρευόμαστε και την απουσία οικογενειακού προγραμματισμού, την αποφυγή πληρωμής φόρων, το ρουσφέτι ακόμη και τον τρόπο οδήγησης. Ακριβώς αυτή η συμπεριφορά διαβρώνει εκ των έσω όλους τους θεσμούς και εμποδίζει κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Όσες πετυχαίνουν είναι μεμονωμένες και αποσπασματικές.

Τι μπορεί να γίνει; Αμφιβάλλω πως υπάρχει κάποια διέξοδος. Η Ελλάδα είναι καταδικασμένη να υποφέρει από το μαρτύριο του Σισύφου.  Σε προσωπικό επίπεδο πιστεύω πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε την οικογένειά μας, το φιλικό μας κύκλο και τον ευρύτερο περίγυρο σαν προβληματικούς εφήβους έτσι ώστε να προφυλάσσουμε κυρίως την ψυχική μας ηρεμία. Αυτό θα μας βοηθήσει να κάνουμε ειρήνη με την υπάρχουσα κατάσταση και να σταματήσουμε να αγχωνόμαστε για πράγματα τα οποία δεν μπορούμε να αλλάξουμε.
Euractiv