Σε ποιους πληρώνουμε διόδια;

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σταδιακή κατάργηση του συστήματος διοδίων με χρονομέτρηση (βινιέτα) είναι πλήρως εναρμονισμένη με τις ευρωπαϊκές συνθήκες και η Κομισιόν έχει κάθε δικαίωμα να υποβάλλει σχετική νομοθεσία για το σκοπό αυτό, υποστηρίζει ο Samuel Kenny.

Ο Samuel Kenny είναι Policy Officer στον τομέα των βιώσιμων μεταφορών της Transport & Environment (T&E).

Το 2016, η Επίτροπος της ΕΕ για τις μεταφορές, Violeta Bulc, ενεπλάκη σε διαμάχη μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας. Στο επίκεντρο της διαμάχης βρισκόταν το σχέδιο της Γερμανίας να εισαγάγει το πολυσυζητημένο PKW-Maut, που η Αυστρία θεωρούσε ότι προκαλεί διακρίσεις εις βάρος όσων δεν ήταν Γερμανοί. Το γεγονός αυτό οδήγησε την Επίτροπο να συμπεριλάβει διατάξεις σχετικά με την επιβολή τελών για τα οχήματα κατά την αναθεώρηση της Οδηγίας για την Ευρωβινιέτα το περασμένο έτος – καθώς η παρούσα οδηγία καλύπτει μόνο φορτηγά.

Ο πυρήνας του σχεδίου της είναι ότι από τις αρχές της δεκαετίας του 2020 και μετά, τα ευρωπαϊκά συστήματα διοδίων θα πρέπει να συμμορφώνονται με μια σειρά κοινών ευρωπαϊκών κανόνων. Ο πλέον αμφισβητούμενος από τους προτεινόμενους κανόνες είναι ότι από το 2028 τα διόδια για τα αυτοκίνητα δεν μπορούν πλέον να βασίζονται σε συστήματα διοδίων με χρονομέτρηση (βινιέτα).
Από την πλευρά της, η FIA είναι βαθιά δυσαρεστημένη από την πρόταση της Επιτροπής. Στο πλαίσιο αυτό, ανέθεσε την διενέργεια νομικής ανάλυσης στο Πανεπιστήμιο Tübingen της Γερμανίας, η οποία υποστηρίζει ότι η Επιτροπή «παραβιάζει την κυριαρχία των κρατών μελών» και η δράση της είναι κατά βάση παράνομη.

Όσον αφορά τη θέσπιση νέων νόμων, η δράση της ΕΕ περιορίζεται πράγματι από τις Συνθήκες και ειδικότερα από την αρχή της επικουρικότητας, η οποία περιορίζει την ικανότητα της ΕΕ να ενεργεί σε καταστάσεις, όπου η εθνική δράση από μόνη της δεν μπορεί να επιτύχει τους επιθυμητούς στόχους.

Πρώτον, είναι δύσκολο να υποστηρίξουμε ότι τα αυτοκίνητα δεν είναι ένα διασυνοριακό ή ευρωπαϊκό ζήτημα, όταν η σαφής πρόθεση κάθε συστήματος βινιέτας είναι να «αναγκάσει τους αλλοδαπούς οδηγούς να πληρώνουν». Εάν οι κυβερνήσεις επιθυμούσαν απλώς τους πολίτες τους να συμβάλλουν στη συντήρηση δρόμων, οι φόροι επί των καυσίμων ή των οχημάτων θα ήταν κάτι παραπάνω από επαρκείς. Επομένως, το γεγονός ότι οι βινιέτες απευθύνονται ρητά σε αλλοδαπούς – συντριπτικά αποτελούμενοι από άλλους υπηκόους της ΕΕ – το καθιστά ένα ευρωπαϊκό και όχι ένα αμιγώς εθνικό ζήτημα.

Δεύτερον, είναι σαφές ότι ο τρόπος σχεδιασμού των συστημάτων βινιέτας δημιουργεί σχεδόν πάντα διακρίσεις. Οι βραχυπρόθεσμες βινιέτες είναι δυσανάλογα ακριβότερες από τις ετήσιες, με στόχο την τιμωρία (ξένων) χρηστών και την ανταμοιβή συχνών (εθνικών) χρηστών. Αυτό εξηγεί, γιατί το γερμανικό σχέδιο βρέθηκε αντιμέτωπο με έντονες επικρίσεις από τις περισσότερες γειτονικές χώρες (και ενώσεις αυτοκινήτων). Όπως ορθώς τονίζουν οι καθηγητές του Tübingen, η άμεση ή έμμεση διάκριση κατά των αλλοδαπών χρηστών του οδικού δικτύου μέσω διοδίων ή βινιέτας απαγορεύεται ήδη βάσει των άρθρων 18 και 20 της Συνθήκης ΕΕ.

Εντούτοις, παραδόξως, αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Επιτροπή δεν πρέπει να αναλάβει δράση. Θα υποστηρίζαμε το αντίθετο. Η προτεινόμενη σταδιακή κατάργηση των συστημάτων βινιέτας είναι πλήρως εναρμονισμένη με τις συνθήκες και η Επιτροπή έχει κάθε δικαίωμα να προτείνει νομοθεσία που να διασφαλίζει την τήρηση των συνθηκών.

Η FIA υποστηρίζει, επίσης, ότι η Επιτροπή δεν έχει δικαίωμα να επιβάλει διόδια. Παρόλα αυτά, αυτό που λέει η Κομισιόν είναι ότι εάν οι χώρες επιθυμούν να χρεώνουν τους ξένους οδηγούς, με την πάροδο του χρόνου θα χρειαστεί να σταματήσουν να χρησιμοποιούν συστήματα βινιέτας και να μεταβούν σε ένα σύστημα που είναι εγγενώς κατά των διακρίσεων.

Το τελευταίο επιχείρημα είναι ότι δεν υπάρχει προστιθέμενη αξία όσον αφορά τη θέσπιση πλαισίου της ΕΕ για την επιβολή τελών επιβατικών οχημάτων. Στην περίπτωση των φορτηγών, η ΕΕ δεν κατάφερε αρχικά να υιοθετήσει ένα κατάλληλο κοινό πλαίσιο για τα διόδια. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά διαφορετικών καθεστώτων διοδίων με διαφορετικούς κανόνες, ασύμβατες τεχνολογίες και αντιφατικά μηνύματα της αγοράς. Οι εταιρείες φορτηγών αυτοκινήτων ζητούν για χρόνια την παρέμβαση της Επιτροπής, πράγμα που τελικά συνέβη με την ευρωπαϊκή Οδηγία για το ηλεκτρονικό σύστημα οδικής χρέωσης (2017) και τις τροποποιήσεις της Ευρωβινιέτας για τα φορτηγά.

Η FIA ενδέχεται να μη συμπαθεί την πρόταση, ωστόσο, δεν υπάρχει τίποτε στις Συνθήκες – ή στην ανάλυση του Πανεπιστημίου του Tübingen – που καθιστά παράνομη την πρόταση της Επιτροπής.

Από Samuel Kenny | Transport & Environment | Μεταφρασμένο από Ειρήνη Σωτηροπούλου
Euractiv