Ο Ερντογάν με το μάτι στις εκλογές 2019

Άρθρο του Νίκου Ανδρουλάκη στο iefimerida.gr

Κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια της πολιτικής ηγεμονίας του Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν σχετικά ομαλές. Δυστυχώς όμως, όλα δείχνουν ότι αυτά ανήκουν πια στο παρελθόν.

Από τις μεγάλες διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί το 2013 μέχρι την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, στη γειτονική χώρα συντελούνται τεκτονικές αλλαγές οι οποίες παράγουν υψηλή ένταση και λειτουργούν αποσταθεροποιητικά όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Ενδεικτική όλων των παραπάνω είναι η πρωτοφανής απόφαση της Άγκυρας να αναδείξει σε μείζον ζήτημα ένα συμβάν στον Έβρο, που σε άλλες συνθήκες θα αντιμετωπιζόταν στο επίπεδο των διοικητών των τοπικών στρατιωτικών σχηματισμών, παρά τα όσα έχουν συμβεί τις τελευταίες εβδομάδες στο Αιγαίο. Παράλληλα, με την αύξηση της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, μέσα στους πρώτους μήνες του 2018, η Τουρκία λειτούργησε με πειρατικό τρόπο στην ΑΟΖ της Δημοκρατίας της Κύπρου, εμποδίζοντας την έναρξη των γεωτρήσεων από την Ιταλική ΕΝΙ, ενώ εκφράζει αντιρρήσεις και για μια σειρά από άλλες σχεδιαζόμενες ενέργειες. Την ίδια χρονική περίοδο, η Αρμενία ακύρωσε τη συμφωνία ειρήνης του 2009 με την Τουρκία, κατηγορώντας την Άγκυρα ότι δεν έκανε απολύτως τίποτα για να την εφαρμόσει. Τέλος, πριν από λίγες εβδομάδες η Άγκυρα εισέβαλε στη βόρεια Συρία με την επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας», επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο τις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Η κλιμακούμενη τουρκική ένταση σε όλες τις εκφάνσεις της εξωτερικής της πολιτικής, φαίνεται ότι αποτελεί μέρος ενός εσωτερικού πολιτικού παιχνιδιού στον δρόμο προς τις προεδρικές εκλογές του 2019. Έχοντας ήδη εξασφαλίσει την υποστήριξη των Γκρίζων Λύκων (MHP) για την υποψηφιότητα του, ο Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί να αυτοπροβληθεί στο εσωτερικό της Τουρκίας ως ο απόλυτος προστάτης του τουρκικού Έθνους. Ως κάποιος που δεν διστάζει να αναμετρηθεί ταυτόχρονα με όλους τους «αντιπάλους» της χώρας. Με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία της τουρκικής κοινωνίας συμφωνεί με τις επιχειρήσεις στο Αφρίν της Βόρειας Συρίας, δεν αποκλείεται ο Ερντογάν να επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία και να προκηρύξει νωρίτερα τις εκλογές -την επομένη των οποίων- θα τεθεί σε ισχύ το νέο σύνταγμα της χώρας με τις υπερεξουσίες για τον Πρόεδρο.

Όπως και να έχει, οι εξελίξεις των επόμενων ετών θα είναι ιδιαίτερα σημαντικές και η Ελλάδα οφείλει από τώρα να προσαρμόσει την εθνική στρατηγική ως προς τις σχέσεις της με την Τουρκία. Καλώς ή κακώς, σε περίπτωση που πράγματι τεθεί σε ισχύ το νέο Σύνταγμα με τις υπερεξουσίες για τον Πρόεδρο, μέσω του οποίου παγιώνεται θεσμικά ένας αυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης, είναι εξαιρετικά πιθανό, οι διαδικασίες ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση να παγώσουν και οι Βρυξέλλες να κινηθούν προς την κατεύθυνση μιας «ειδικής σχέσης» με αυτή. Θα πρόκειται βέβαια για ένα εντελώς διαφορετικό καθεστώς σχέσεων από αυτό που υπάρχει σήμερα. Γι’ αυτό και θα πρέπει άμεσα να αρχίσει να διαμορφώνεται και ένα σχέδιο Β’, σε περίπτωση που επισημοποιηθεί το διαζύγιο της γειτονικής χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Ελλάδα οφείλει να αναπροσαρμόσει τη στρατηγική της και να εξασφαλίσει ότι τόσο τα κυριαρχικά δικαιώματα της, όσο κι εκείνα της Κύπρου θα προστατεύονται πλήρως στη νέα εποχή μιας ενδεχομένης «ειδικής σχέσης».