Αμυoατροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS) ή νόσος του Κινητικού Νευρώνα. Από αυτήν έπασχε ο Στίβεν Χόκινγκ

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr


Η Αμυοατροφική πλευρική σκλήρυνση (Amyotrophic Lateral Sclerosis ALS) είναι μια σοβαρή νευρολογική πάθηση που προκαλεί μυϊκή αδυναμία, αναπηρία και τελικά θάνατο. Η ALS συχνά ονομάζεται νόσος του Lou Gehrig, από τον διάσημο παίκτη του μπέιζμπολ που πέθανε από την νόσο το 1941, ή νόσος του Κινητικού Νευρώνα. Η ασθένεια αυτή διαγιγνώσκεται σε 5.600 άτομα κάθε χρόνο μόνο στις ΗΠΑ και δεν είναι γνωστό τι την προκαλεί

Καθώς τα νευρικά κύτταρα εκφυλίζονται δεν στέλνουν νευρικά ερεθίσματα προς τους μυς με αποτέλεσμα οι μυς να μην κινούνται, να διαταράσσεται η θρέψη τους, να ατροφούν και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την πλήρη αδράνεια τους. Η βλάβη σύμφωνα με την ονομασία εντοπίζεται στις πλάγιες περιοχές του νωτιαίου μυελού, στις οποίες βρίσκονται τα νευρικά κύτταρα τα οποία σχηματίζουν τα κινητικά νεύρα τα οποία μεταφέρουν τα ερεθίσματα για την κίνηση των μυών. Όταν η περιοχή του νωτιαίου μυελού εκφυλίζεται οδηγεί στην σκλήρυνση της περιοχής που νευρώνεται από τα αντίστοιχα νεύρα. Τα πρώιμα συμπτώματα της ALS περιλαμβάνουν μυϊκή αδυναμία στα χέρια και στα πόδια, δυσκολία στην κατάποση, στην αναπνοή και στο λόγο. Η επιδείνωση είναι σταδιακή και καταλήγει στο θάνατο καθώς δεν υπάρχει θεραπεία.

Τα αίτια της νόσου είναι άγνωστα αλλά σε μικρό αριθμό ασθενών τα αίτια είναι κληρονομικά. Η βαρύτητα της νόσου ποικίλει με χαρακτηριστικό παράδειγμα το διάσημο φυσικό Stephen Hawking ο οποίος έπασχε από την ALS και παρά την εμφάνιση της νόσου σε νεαρή ηλικία τα μη κινητικά μέρη του εγκεφάλου του δεν είχαν επηρεαστεί.

Αν και περιπτώσεις της νόσου εμφανίζονται σε νεαρή ηλικία μεταξύ 20 και 30 ετών, όπως στον Hawking ο οποίος αρρώστησε σε ηλικία 21 ετών, η νόσος συνήθως εμφανίζεται μεταξύ 40 και 70 ετών κατά μέσο όρο στα 55. 60% των ασθενών είναι άνδρες και κατά 93% ανήκουν στην Καυκάσια φυλή. Οι βετεράνοι του Κόλπου νοσούν σε διπλάσια συχνότητα σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.



Η βαριά μυασθένεια η οποία εκδηλώνεται ως μεταβαλλόμενη αδυναμία των γραμμωτών μυών οφείλεται σε αυτοάνοσου τύπου νευρομυϊκή διαταραχή.
Η νόσος εμφανίζεται σε όλες τις φυλές, σε όλα τα γένη και σε όλες τις ηλικίες.
Δεν συνδέεται με κληρονομικότητα και δεν είναι μολυσματική.
Η βαρύτητά της είναι διαφορετική στους ασθενείς, η θεραπεία της είναι εξατομικευμένη και η χρήση των φαρμάκων βελτιώνει τη μυϊκή αδυναμία.
Οι ασθενείς για μακρό χρονικό διάστημα είναι ελεύθεροι συμπτωμάτων και δεν λαμβάνουν θεραπεία.
Αν και η νόσος δεν ιάται πολλοί ασθενείς απολαμβάνουν καλή και μακρά ζωή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ALS συμβαίνει σε 1 έως 3 άτομα ανά 100.000. Μια κληρονομική μορφή της νόσου εμφανίζεται μεταξύ 5-10% των περιπτώσεων. Αλλά στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων, οι γιατροί δεν ξέρουν ακόμα γιατί η ALS παρουσιάζεται σε κάποια άτομα και όχι σε άλλα. Ο βραβευμένος φυσικός Stephen Hawking, ο Άγγλος ιστορικός Tony Judt, ο κιθαρίστας Jason Becker και ο μπασίστας Mike Porcaro, είναι μερικοί από τους πιο γνωστούς ασθενείς με ALS.
Η ALS ξεκινά συχνά με συσπάσεις των μυών και αδυναμία σε ένα χέρι ή πόδι, ή με κάποιο τραύλισμα. Τελικά, η ALS επηρεάζει την ικανότητα για έλεγχο των μυών που απαιτούνται για να κινηθούμε, να μιλήσουμε, να τραφούμε και να αναπνεύσουμε.
Τα πρώιμα συμπτώματα της ALS περιλαμβάνουν:
* Δυσκολία ανύψωσης του μπροστινού μέρους του ποδιού και των δαχτύλων των ποδιών.
* Αδυναμία στο κάτω άκρο και στους άκρους πόδες.
* Αδυναμία χεριού ή αδεξιότητα.
* Ασαφή άρθρωση (τραυλισμό) ή προβλήματα στην κατάποση.
* Μυϊκές κράμπες και νευρικές συσπάσεις στα χέρια, τους ώμους και τη γλώσσα.

Οι πιθανές αιτίες της ALS είναι πάρα πολλές και οι ερευνητές δεν έχουν μέχρι σήμερα καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα. Μεταξύ άλλων, φαίνεται πως οι ελεύθερες ρίζες (υποπροϊόντα του μεταβολισμού του οξυγόνου), το γλουταμινικό οξύ και οι αυτοάνοσες αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος μπορούν να ενεργοποιήσουν τη διαδικασία που οδηγεί στην ALS.
Μέχρι σήμερα δεν υπήρχε καμία θεραπεία της, εκτός από κάποιες θεραπείες που καθυστερούσαν την εξέλιξή της και μείωναν τους πόνους των ασθενών. Η θεραπεία NurOwn™ γίνεται με βλαστοκύτταρα.
To 2012 η ιατρική ομάδα του Έλληνα νευρολόγου Δημήτριου Καρούση, στο Hadassah, απέδειξε ότι η θεραπεία του ALS με τη NurOwn δεν είχε καθόλου παρενέργειες και δόθηκε η επίσημη άδεια για δοκιμές σε ασθενείς, τόσο στο Ισραήλ όσο και από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων (FDA). Ο καθηγητής Καρούσης είναι διευθυντής του Κέντρου Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας του Τμήματος Νευρολογίας του Νοσοκομείου Hadassah και ηγείται μικτής ομάδας, η οποία αποτελείται από επιστήμονες του Hadassah και της BrainStorm. Συντονίστρια της έρευνας είναι η Κύπρια νευρολόγος στο Hadassah δρ Παναγιώτα Πέτρου.

Η επιστημονική ομάδα που διεξάγει τις έρευνες για το NurOwn πιστεύει ότι αυτό μπορεί να βοηθήσει και ασθενείς, οι οποίοι βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο ALS.
Ο ΡΑΒΙΝΟΣ Refoel Shmulevitz είναι από τον Ioύλιο του 2011 είναι ο πρώτος ασθενής παγκοσμίως, που θεραπεύθηκε από την ασθένεια της αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης (ALS), νόσος του κινητικού νευρώνα. Η θεραπεία του Refoel Shmulevitz έγινε στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Hadassah της Ιερουσαλήμ στο Ισραήλ, όπου διεξάγονται έρευνες για τη θεραπεία, γνωστή ως NurOwn, η οποία παρέχεται από την ισραηλινή εταιρεία BrainStorm Cell Therapeutics. Ο ασθενής είχε διαγνωστεί με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση το 2010 στην κλινική Mayo στη Μινεσότα των ΗΠΑ. Τον περασμένο Ιούνιο η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε, καθηλώνοντάς τον σε αναπηρικό καροτσάκι και μειώνοντας πολύ την ικανότητά του να μιλά και να αναπνέει. Γι’ αυτόν το λόγο ζητήθηκε να γίνει δεκτός, κατ’ εξαίρεση, για θεραπευτική αγωγή με την NurOwn.
Όπως φάνηκε κατά τη θεραπεία του ραβίνου, σε ελάχιστες εβδομάδες ο ασθενής είχε πολύ σημαντική βελτίωση της υγείας του, μπορούσε να μιλά, να περπατά, να αναπνέει ακόμα και να ανεβαίνει σκάλες. Ο καθηγητής Καρούσης δήλωσε ότι «αν και δεν μπορούμε να βγάλουμε επιστημονικά συμπεράσματα από την αντίδραση ενός μόνο ασθενή, τα αποτελέσματα της κατάστασης του ραβίνου Shmulevitz είναι πολύ σημαντικά». Οι δοκιμές του NurOwn θα συνεχιστούν, τόσο στο Ισραήλ όσο και στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ.

Τα τροποποιημένα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα εντάχθηκαν στην κατηγορία των Ορφανών φαρμάκων με απόφαση του FDA και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ένταξη αυτή μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους στη χρήση ασφαλών βιολογικών προϊόντων και φαρμάκων για τη θεραπεία, την πρόληψη και τη διάγνωση σπάνιων ασθενειών, οι οποίες σε παγκόσμια κλίμακα αναφέρονται σε αριθμό ασθενών κάτω των 200.000. Σήμερα στο Νοσοκομείο Hadassah της Ιερουσαλήμ 12 ασθενείς υποβάλλονται στη θεραπεία βρισκόμενοι σε φάση ΙΙα και ελπίζουν να συνεχίσουν τη θεραπεία σε φάση ΙΙ στις ΗΠΑ.  Η χρήση των βλαστοκυττάρων σαφώς και βελτιώνει την κλινική εικόνα των ασθενών με ALS, είναι η μόνη μέθοδος που μέχρι σήμερα έχει οδηγήσει τη νόσο σε ύφεση, έστω και για περιορισμένο χρονικό διάστημα, και η προσπάθεια θα πρέπει να εστιαστεί στη μόνιμη παραμονή των βλαστοκυττάρων στην περιοχή της βλάβης του νωτιαίου μυελού και στη συνεχή ενεργοποίηση τους για έκκριση αυξητικών και αντιαποπτωτικών παραγόντων.

Το 2017 Καναδοί επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι δοκιμάζουν ένα νέο φάρμακο για την αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση. Το φάρμακο είναι η πιμοζίδη, η οποία όπως έχουν δείξει οι έως τώρα δοκιμές (φάσης 1) σε πειραματόζωα και ανθρώπους, είναι ασφαλής και φαίνεται να "φρενάρει" την επιδείνωση της νόσου, σταθεροποιώντας την κατάσταση του ασθενούς. Οι ερευνητές του Κέντρου Ερευνών του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Μόντρεαλ (CRCHUM) και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Κάλγκαρι, με επικεφαλής τον καθηγητή 'Αλεξ Πάρκερ του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό κλινικών ερευνών "JCI Insight".
"Το νέο φάρμακο μειώνει τα συμπτώματα της νόσου στα πειραματόζωα. Τα υπάρχοντα φάρμακα riluzole και edaravone έχουν μέτρια αποτελέσματα. Όμως κι άλλες μελέτες πρέπει να γίνουν για να επιβεβαιώσουν τα ευρήματά μας. Πάντως πιστεύουμε ότι βρήκαμε ένα φάρμακο, που μπορεί να αποδειχθεί πιο αποτελεσματικό για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών", δήλωσε ο Πάρκερ.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν αν η πιμοζίδη μπορεί να έχει θεραπευτικό αποτέλεσμα στους ανθρώπους ή απλώς διατηρεί τη νευρομυική λειτουργία, "φρενάροντας" την επιδείνωση της νόσου. Ανέφεραν ότι είναι πρόωρο να εξαχθούν συμπεράσματα και τόνισαν ότι, σε αυτό το στάδιο, οι ασθενείς με ALS δεν πρέπει να δοκιμάσουν μόνοι τους να χρησιμοποιήσουν την πιμοζίδη, η οποία έχει σοβαρές παρενέργειες.
Πηγή: Petrou P, Argov Z, Lennon VA, et al. Rare combination of myasthenia and ALS, responsive to MSC-NTF stem cell therapy. Muscle & Nerve. 2014.