«Χάρμαινα, τα βυρσοδεψεία της Άμφισσας» Φωτογραφική έκθεση στα Ιωάννινα

«Χάρμαινα, τα βυρσοδεψεία της Άμφισσας»
Τη φωτογραφική έκθεση «Χάρμαινα, τα βυρσοδεψεία της Άμφισσας» παρουσιάζει ο Άρης Πιπέλιας από τις 9 έως 19 Μαΐου 2018, στον εκθεσιακό χώρο του Πολιτιστικού Πολυχώρου «Δ. Χατζής». Ώρες λειτουργίας: 11 έως 2 το πρωί και
6-9 το απόγευμα.
Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών.
Η φημισμένη Χάρμαινα είναι η συνοικία της Άμφισσας στην οποία επί πολλούς αιώνες ήταν συγκεντρωμένα όλα τα εργαστήρια που ασχολούνταν με την κατεργασία του δέρματος (Ταμπάκικα ή Ταμπακαριά).
Ο Άρης Πιπέλιας φωτογράφισε τη Χάρμαινα από τον Σεπτέμβριο του 1990 έως και τον Φεβρουάριο του 1991. Δεν είχε πρόθεση να κάνει μια «οπτικά» περιγραφική δουλειά, αλλά μια προσωπική, τέτοια που να αντιπροσωπεύει και να πιστοποιεί το ύφος του ως φωτογράφου.
Η Χάρμαινα βρίσκεται νότια και σε απόσταση περίπου 500 μέτρων από το ιστορικό Κάστρο της Άμφισσας, ενώ στα δυτικά της, και σε απόσταση επίσης περίπου 500 μέτρων, βρίσκεται ο σημαντικός Βυζαντινός Ναός του Σωτήρος (του 11ου αι. μ.Χ.).
Η τέχνη της κατεργασίας δερμάτων (βυρσοδεψία) στην Άμφισσα υπήρχε πολύ πριν το 1600, καθώς σ’ αυτήν αναφέρεται ο Άγγλος περιηγητής Dodwell, που διερχόμενος από την Άμφισσα, θαύμασε καταρχήν το μέγεθος των ελαιόδεντρων και του καρπού της ελιάς, αλλά και τα παραγόμενα χρωματιστά δέρματα που ήταν περιζήτητα σε όλη την Ελλάδα αλλά και αποτελούσαν προϊόντα εξαγωγής προς όλες τις γνωστές τότε χώρες του εξωτερικού.

Η κατεργασία των δερμάτων γινόταν με το άφθονο νερό της πηγής της συνοικίας Χάρμαινας, υπήρχε δε διαδεδομένη η πεποίθηση ότι το νερό αυτό είχε την εξαιρετική ιδιότητα να προσδίδει στα δέρματα της Χάρμαινας τον χαρακτηριστικό ανεξίτηλο και στιλπνό κίτρινο χρωματισμό τους.
Οι ταμπάκηδες της Χάρμαινας χρησιμοποιούσαν κυρίως το γίδινο (κατσικίσιο) δέρμα. Η εργασία τους ήταν πλήρως χειρονακτική και πολύ χρονοβόρα, η δε κατεργασία του δέρματος ήταν φυτική και η δέψη του γινόταν με κύρια υλικά το βελανίδι και το ρούδι. Η φυτική αυτή κατεργασία έδινε στα δέρματα τη μοναδικότητα να παρουσιάζουν ιδιαίτερη αντοχή στη χρυσή γραφή. Αφού λοιπόν διαπιστώθηκε ότι τα δέρματα που τύγχαναν αυτής της επεξεργασίας (φυτικής) ήταν τα μοναδικά που διατηρούσαν ανεξίτηλα στο χρόνο τα χρυσά γράμματα, άρχισαν να χρησιμοποιούνται ευρέως στη βιβλιοδεσία και στις περγαμηνές, αλλά ακόμη και για τσάντες, πορτοφόλια, χαρτοφύλακες, για την εσωτερική επένδυση των παπουτσιών κ.λπ.
Η μεγάλη ακμή των ταμπάκικων της Χάρμαινας διατηρήθηκε μέχρι και το μεσοπόλεμο, ενώ μετά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και σταδιακά η συνοικία των βυρσοδεψών παρήκμασε εξαιτίας της δυναμικής εισόδου των πλαστικών υλικών που αντικατέστησαν το δέρμα στις περισσότερες από τις εφαρμογές του.
Σήμερα έχουν απομείνει όλα κι όλα στη Χάρμαινα 3-4 εργαστήρια ταμπάκηδων που αγωνίζονται να συντηρήσουν την προαιώνια τέχνη τους μέσα στις καταιγιστικές εξελίξεις της σύγχρονης ζωής. Η συνοικία της Χάρμαινας παρ’ όλα αυτά, εξακολουθεί να ασκεί μια μοναδική γοητεία τόσο στους ντόπιους, όσο και στους επισκέπτες της. Τα μοναχικά και ατμοσφαιρικά σοκάκια της, τα ερειπωμένα παλιά εργαστήρια, η πηγή και τα παλιά πλατάνια, το γραφικό Τουλασίδι (κεντρικό κτήριο του οικισμού, παλιά κοινόχρηστος χώρος των ταμπάκηδων, σήμερα πολιτιστικός χώρος της Άμφισσας) συνθέτουν μια μοναδική στον ελληνικό χώρο γειτονιά, μεγάλης ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας.
Από το 1989 σαράντα δύο κτήρια της Χάρμαινας (παλιά βυρσοδεψεία – ταμπάκικα) έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα. Εξ αυτών τέσσερα ανήκουν στο Δήμο Άμφισσας (νυν Δήμος Δελφών), ενώ τα υπόλοιπα ανήκουν σε ιδιώτες και κυρίως σε παλιούς βυρσοδέψες, κάποια δε από αυτά έχουν ήδη αναπαλαιωθεί και αναδειχθεί.