Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων: Ακαδημαϊκή λειτουργία και ο κοινωνικός του ρόλος

Γράφει ο Τριαντάφυλλος Αλμπάνης
 Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Κάθε δημόσια επένδυση στην παιδεία αποτελεί επένδυση για το μέλλον της χώρας. Η δημόσια δωρεάν τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά αγαθά. Η επαρκής και σταθερή χρηματοδότησή της αποτελεί βασική προϋπόθεση, για να καταστεί το Πανεπιστήμιο κύτταρο δημιουργίας, παραγωγής επιστημονικής γνώσης και πολιτιστικής ανάπτυξης. Ο ρόλος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο καθολικό επιστημονικό γίγνεσθαι δεν προκύπτει μόνο από τη θέση που καταλαμβάνει στις διεθνείς συγκριτικές κατατάξεις, αλλά είναι σήμερα -και πρέπει να συνεχίσει να είναι- αποτέλεσμα της καθημερινής εκπαιδευτικής και ερευνητικής πράξης και των ακαδημαϊκών επιδόσεων των μελών του.
Ο ρόλος του Πανεπιστημίου είναι καθοριστικός για την αντιμετώπιση της κρίσης και τη διασφάλιση της ανάπτυξης, αφού είναι ο κατ’ εξοχήν πάροχος της εκπαίδευσης των νέων επιστημόνων της χώρας που συγχρόνως, είναι δημοκρατικά επιφορτισμένος με την καλλιέργεια υπεύθυνης εργασιακής συνείδησης. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων οφείλει να σταθεί δίπλα στην κοινωνία, και πρωτίστως δίπλα στους φοιτητές του. Η ενίσχυση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου πρέπει να συμβαδίζει με ανάλογο επίπεδο της φοιτητικής μέριμνας. Συμβολικά αλλά και πραγματολογικά, το πεδίο αυτό ορίζει μια αδιαπραγμάτευτη υποχρέωση και είναι πρώτη προτεραιότητα.
Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων είναι ένα από τα μεγάλα περιφερειακά Ιδρύματα της χώρας, με μια ιστορική διαδρομή που υπερβαίνει τα 50 χρόνια. Το ευρύ και πλούσιο εκπαιδευτικό του έργο, η στελέχωσή του με προσωπικό υψηλής κατάρτισης, οι υποδομές που έχουν δημιουργήσει τα Τμήματα και οι ερευνητικές ομάδες που έχουν συγκροτηθεί στους κόλπους του, το έχουν φέρει σε περίοπτη θέση μεταξύ των Ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο.
Πιο αναλυτικά, η επιλογή της συμμετοχής μου στις επικείμενες πρυτανικές εκλογές στηρίζεται στην απόφαση να υποστηρίξω μια πολιτική λειτουργίας του Πανεπιστημίου που θα ισχυροποιεί τον ακαδημαϊκό χαρακτήρα του, με βάση τις παρακάτω αρχές και προγραμματικές προτάσεις:

1.Ανάπτυξη- Χρηματοδότηση. Η δημόσια χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου έχει παγιωθεί τα τελευταία πέντε χρόνια στα χαμηλότερα επίπεδα της ιστορίας του, δημιουργώντας ένα σοβαρό πρόβλημα στην ανάπτυξη και συντήρηση των κτιριακών και ερευνητικών υποδομών του, ακόμα και στην επαρκή υποστήριξη των εκπαιδευτικών υποχρεώσεων των Τμημάτων, των εργαστηρίων και των κλινικών. Στην κατεύθυνση αυτή, απαιτείται άμεση αναζήτηση πόρων, με νέες ολοκληρωμένες προτάσεις από τα ΕΣΠΑ, τα τομεακά προγράμματα του ελληνικού Δημοσίου και ιδιαίτερα της Περιφέρειας Ηπείρου, καθώς και μέσα από τη συμμετοχή του Ιδρύματος στα ευρωπαϊκά προγράμματα για τις υποδομές των ΑΕΙ.

2. Διοίκηση- Διαφάνεια- Ίσες Ευκαιρίες. Η διαφάνεια σε όλες τις διοικητικές πράξεις και διαδικασίες των συλλογικών θεσμικών οργάνων του Πανεπιστημίου είναι βασική προϋπόθεση για ένα σύγχρονο και δημοκρατικό εκπαιδευτικό και ερευνητικό Ίδρυμα. Η πρυτανική αρχή οφείλει να λογοδοτεί στα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας για τα πεπραγμένα της, υποκείμενη σε διαρκή έλεγχο και υπερασπιζόμενη την νομιμότητα. Για τον σκοπό αυτό, η ενίσχυση των θέσεων εργασίας και ο εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών αποτελούν μια σημαντική προτεραιότητα. Μια πρυτανική αρχή που απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της πανεπιστημιακής κοινότητας στη βάση κοινώς αποδεκτών αρχών και ενός ολοκληρωμένου προγράμματος, είναι σε θέση να εμπνεύσει τα μέλη του Πανεπιστημίου και να αποτελέσει την απαρχή μιας καινούργιας περιόδου για τη διοίκηση και τη λειτουργία του. Στην κατεύθυνση αυτή, είναι απαραίτητες:
α) η άμεση θέσπιση του καταστατικού χάρτη της αυτοδιοίκησης του Ιδρύματος, με τη σύνταξη και έγκριση του Οργανισμού, και κατ’ επέκταση με τη σύνταξη του Κανονισμού λειτουργίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων,
β) η ορθολογική κατανομή του προσωπικού στις διοικητικές μονάδες, με βάση τα προσόντα και την εμπειρία τους, και
γ) η πλήρης κάλυψη των θέσεων ευθύνης των διοικητικών υπηρεσιών του Ιδρύματος, με απόλυτο σεβασμό στις διαδικασίες που προβλέπει ο νόμος.

3. Κοινωνική αποστολή. Το Πανεπιστήμιο είναι ανάγκη να υπερασπιστεί την πνευματική υπόστασή του, σε στενή διασύνδεση με την κοινωνία και με επίγνωση της αποστολής του, που είναι:
α) να παράγει και να μεταδίδει τη νέα γνώση με την έρευνα και τη διδασκαλία και να καλλιεργεί τις τέχνες και τον στοχασμό,
β) να διαπλάθει υπεύθυνους πολίτες με επιστημονική, κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική συνείδηση,
γ) να παρέχει τα απαραίτητα εφόδια για τη βέλτιστη επιστημονική και επαγγελματική σταδιοδρομία των φοιτητών του, και
δ) να συμβάλλει στην κάλυψη των κοινωνικών, πολιτιστικών και αναπτυξιακών αναγκών του τόπου.
Τα μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου φέρουν το κύριο βάρος αυτής της υψηλής αποστολής, οπότε τα κενά σε διδακτικό προσωπικό έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ακαδημαϊκής λειτουργίας. Σήμερα, το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται μερικώς διά των θέσεων 407/80 σε περιορισμένο αριθμό, και διά του θεσμού των πανεπιστημιακών υποτρόφων, οι οποίοι αμείβονται από το αποθεματικό του ΕΛΚΕ. Είναι απαραίτητη η άμεση και διαρκής διεκδίκηση της κάλυψης των κενών που προκύπτουν στα προγράμματα σπουδών με νέες θέσεις μελών ΔΕΠ.

4. Προγραμματισμός Εξέλιξης και Ανάπτυξης. Προκειμένου να αντιμετωπίζονται με τρόπο ολιστικό τα ζητήματα που άπτονται της εξέλιξης των Τμημάτων και των Σχολών, του σχεδιασμού και της διαμόρφωσης των ανάλογων υποδομών, αλλά και του σεβασμού του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, κρίνεται αναγκαία η εκπόνηση 5ετούς προγράμματος ανάπτυξης και αναδιοργάνωσης των κτιριακών υποδομών του Πανεπιστημίου. Άμεση προτεραιότητα έχει η κάλυψη των κτιριακών αναγκών των Τμημάτων Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης, Οικονομικών Επιστημών και Αρχιτεκτόνων Μηχανικών.
Παράλληλα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ολοκληρωθεί η μηχανοργάνωση των διοικητικών υπηρεσιών και να δοθεί βαρύτητα στην επιτάχυνση της προαγωγής του ψηφιακού Πανεπιστημίου.

5. Τη διαφορά κάνουν οι άνθρωποι. Σε έναν ζωντανό οργανισμό, όπως το Πανεπιστήμιο είναι βέβαιο ότι οι άνθρωποι κάνουν τη διαφορά. Η ορθολογική στελέχωση όλων των Τμημάτων με επιστημονικό, διοικητικό και ειδικό προσωπικό είναι απαραίτητη για την αναβάθμιση του έργου τους. Ιδιαίτερες δράσεις απαιτούνται στις παρακάτω κατευθύνσεις:
α) εφαρμογή των νέων τεχνολογιών για αποτελεσματικότερη διεκπεραίωση των υποχρεώσεων των εργαζομένων, με παροχή κινήτρων για τη συνεχή επιμόρφωσή τους,
β) εξασφάλιση της ακαδημαϊκής δεοντολογίας και της νομιμότητας στις διαδικασίες εκλογής μελών ΔΕΠ, χωρίς γραφειοκρατικές καθυστερήσεις,
γ) ενίσχυση και προβολή του ερευνητικού έργου, ιδιαίτερα των νέων μελών ΔΕΠ και ερευνητών.

Τέλος, η αυτοδιοίκηση του Πανεπιστημίου δεν θα ήταν εφικτή δίχως τη θεμελιώδη διεργασία της συνεχούς αξιολόγησης και της συνεπαγόμενης ανάδρασης των Τμημάτων και των Σχολών, με λήψη μέτρων και διατύπωση τεκμηριωμένων αιτημάτων προς την πολιτεία, στην κατεύθυνση της αέναης βελτίωσης της ποιότητας του εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου. Και αυτή είναι μια διαδικασία που απαιτεί την ενεργό συμμετοχή όλων.