«Το Διπλοκάγκελο στους Μελισσουργούς Άρτας την αετοφωλιά των Τζουμέρκων»

   Γράφει:  Ο Κώστας Τραχανάς

«Το Διπλοκάγκελο στους Μελισσουργούς Άρτας την αετοφωλιά των Τζουμέρκων» Α.Ρίζος Εκδόσεις Πέτρα με τη συνεργασία της Αδελφότητας Μελισσουργιωτών Αθήνας «Ο Άγιος Νικόλαος» 2017 σελ. 91
 (Το βιβλίο περιέχει και CD «Δεκαπενταύγουστος στους Μελισσουργούς με τους «Λαλητάδες»)
Πώς μεταδίδεται η μνήμη που μας μεταφέρει η λογοτεχνία ; Πώς φτάνει σ΄ εμάς ; Έρχεται σ΄ εμάς μέσα από την παράδοση . Η παράδοση είναι εκείνος ο σύνδεσμος, εκείνη η αλυσίδα, εκείνο το γενεολογικό δέντρο που ενώνει όλα τα έργα που έχουν γραφτεί ή έχουν μεταδοθεί προφορικά , όπως έκαναν οι αοιδοί τα παλιά τα χρόνια , κι ακόμη σήμερα οι τροβαδούροι του δρόμου , όπου κι αν υπάρχουν. Από τον Οδυσσέα στην Οδύσσεια στον Οδυσσέα του Τζόις αυτή η παράδοση τρέχει ασταμάτητα γιατί ο άνθρωπος ποτέ δεν έπαψε να εκφράζει με τη γλώσσα τον φανταστικό  του κόσμο, τα όνειρά του, τα συναισθήματά του.
Τα καλά πανηγύρια του Αυγούστου σήμερα είναι το νήμα που συνδέει με το παρελθόν τους , την καταγωγή του τόπου και την παράδοση , αποτελούν ακόμα έναν τόπο συνάντησης κι εν τέλει ένα πεδίο σχέσεων. Τα καλά πανηγύρια του Αυγούστου μας δένουν .
Ένα τέτοιο πανηγύρι είναι και το Αυγουστιάτικο Διπλοκάγκελο των Μελισσουργών Άρτας . Το Διπλοκάγκελο των Μελισσουργών αναμορφώνει αξίες και εξομαλύνει κρίσεις και τριβές. Τι σκοπό εξυπηρετούν τα πανηγύρια; Την έμφυτη τάση και ανάγκη του ανθρώπου να διασκεδάσει , να ξεδώσει την ψυχή του , να το ρίξει έξω, όπως λέμε. Το είπε ωραία κι ο σοφός : «βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόχευτος».
Τα δημοτικά τραγούδια έχουν ένα θαμβωτικό προτέρημα : συνιστούν γεγονότα σώματος και γεγονότα ψυχής , είναι σημεία βαθύτερα της γλώσσας. Κι έτσι όπως αχώριστα παντρεύουν ρυθμό και νόημα , μέλος και εικόνα, φωνή και σιωπή, αφηγηματικό και λυρικό, φύση και ανθρώπους , λογικό και απροσδόκητο ,γενέθλιο και τελεσίδικο, κοινό και αλλόκοτο αποκαθιστούν και την ενότητα πνεύματος του αναγνώστη τους, που του προσφέρουν έναν απίστευτο αποκαλυπτικό πλούτο. Λόγια είναι και τα τραγούδια , λέξεις που τις θέλουμε ιαματικές, μα μπορεί να αποδειχθούν ατελέσφορες. Αλλά τα δημοτικά τραγούδια δεν είναι μόνο λέξεις. Είναι τριαδικά, τρισυπόστατα: Λόγος, Μέλος, Χορός. Είναι εμπλουτισμένα με τη μουσική τους και, τις περισσότερες φορές, έχουν τον χορό να τα ιστορεί και να οδηγεί συχνά τα βήματά του αντίθετα προς το περιεχόμενο : πικρό το νόημα , αλλά ο χορός ανοίγει το σώμα , το αναπτύσσει μέσα στο πείσμα του και στην επιμονή του. Το σκυμμένο το κεφάλι σηκώνεται, όσο το πόδι πατάει γερό στο χώμα, σαν με τον τρόπο του Ανταίου, και κοιτάζει καταπρόσωπο ό,τι ονομάστηκε μοίρα.
Ανήμερα της Παναγίας  με την ομόθυμη συμμετοχή όλων των Μελισσουργιωτών και των επισκεπτών , όπως στις αρχαίες πανηγύρεις ή στο θέατρο του Διονύσου , προς το σουρούπωμα, όταν ο ήλιος φτάνει απέναντι στα Λιθάρια τα Μεγάλα, αρχίζει στην λάκκα της Παναϊάς ,ο πολυπρόσωπος υπαίθριος χορός (και τραγούδι) που λέγεται Διπλοκάγκελο ,εξαιτίας του αλλεπάλληλου ξεδιπλώματός του. Η τοπική προφορική παράδοση συνδέει το συγκεκριμένο χορό με την ανάγκη της μυστικής επικοινωνίας Ελλήνων κατά την τουρκοκρατία (έτσι εξηγούνται και τα διπλοκάγκελα που φέρνουν κοντά τον έναν στον άλλον, με αποτέλεσμα να είναι εύκολη η μετάδοση μηνυμάτων), αλλά και με τις ανάγκες των συνοικεσίων. Το τραγούδι το έπιαναν με το στόμα οι πρώτοι, οι ηλικιωμένοι , το έπαιρναν οι μεσαίοι και το γύριζαν αυτοί που ήταν στο τέλος. Χορεύουν όλοι τους μικροί και μεγάλοι ,γυναίκες και άντρες, μικροί και τρανοί,  με έναν πρωτόγερο επικεφαλής (μπαϊραχτάρη), χορεύουν ολόψυχα με σείσματα του κορμιού τα παλληκάρια τ ΄ ανύπαντρα κι οι βεργολυγερές κοπέλες με το καμάρι το κρυφό. Χορεύουν  συνεπαρμένοι από τον ήχο του τραγουδιού , που τα λόγια και ο ρυθμός του είναι βγαλμένα και τα δυο  απ΄ την πλούσια καρδιά του αθάνατου λαού μας. Χορεύουν με ζήλο , με μεράκι , μ’ ένα γλυκόπικρο καημό για την πρόσκαιρη τούτη ζωή, όπου κανένας δεν ξέρει τι γίνεται και του χρόνου «για  ζούμε , για πεθαίνουμε, για σ΄ άλλο κόσμο πάμε». Και σα να μη φτάνει αυτή η δραματική συναίσθηση, το πολύβουο στόμα του χορού δίνει παράγγελμα στον κορυφαίο , με σκοπό να προκαλέσει τη γενική άμιλλα :
«-Μπαϊραχτάρη του χωριού
συ που σε-μωρ΄-συ που σε
συ που σέρνεις το χορό
τράβα διπλοκαγκελό,
διπλοκαγκελίσματα.
-Είμαι ξε-μωρ΄-είμαι ξε
είμαι ξένος και θα ιδώ
και θα πάω να μολογώ
στα χωριά που θα διαβώ…»
Το βιβλίο αυτό εκτός από το παραδοσιακό χορό του χωριού ,το  διπλοκάγκελο έχει και στοιχεία για την ιστορία των Μελισσουργών ,την ωραία φύση του χωριού και την πολιτιστική του ταυτότητα.  Επίσης έχει και άφθονο φωτογραφικό υλικό.
Με την έκδοση αυτή πλουτίζουμε τη λογοτεχνική , ιστορική και λαογραφική περιουσία του τόπου μας.
Ο Ανδρέας Ρίζος γεννήθηκε στην Άρτα το 1956.Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Πανηπειρωτική», στην εφημερίδα «Πύρρος», ενώ διετέλεσε διευθυντής ειδήσεων στον ραδιοφωνικό σταθμό «Δίαυλος 10».Σήμερα έχει την επιμέλεια εφημερίδων και περιοδικών των Ηπειρωτών της Διασποράς. Είναι μέλος της Ένωσης Συντακτών Περιοδικού και Ηλεκτρονικού Τύπου.