Επικεφαλής EFSA: Τα ευρωπαϊκά τρόφιμα δεν ήταν ποτέ τόσο ασφαλή όσο σήμερα

Από Sarantis Michalopoulos | EurActiv.com | Μεταφρασμένο από Ειρήνη Σωτηροπούλου

Αυτό το άρθρο είναι μέρος των ειδικών εκθέσεων μας Μια δύσκολη ισορροπία: Επιστήμη, πολιτική και χάραξη πολιτικής για τα τρόφιμα.

Οι επιθέσεις ορισμένων ομάδων σχετικά με την αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) καταλήγουν σε «διάβρωση της εμπιστοσύνης» προς στα όργανα προστασίας της δημόσιας υγείας, δήλωσε σε συνέντευξή του στη EURACTIV, ο διευθυντής της EFSA, Bernhard Url.

«Ορισμένες από τις ίδιες αυτές ομάδες που προσέβαλαν την αξιοπιστία της EFSA έναντι της γλυφοσάτης επικροτούσαν τη δουλειά μας για τα νεονικοτινοειδή», υπογράμμισε η ο κ. Url.

Ο Bernhard Url είναι ο εκτελεστικός διευθυντής της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), με έδρα την Πάρμα. Μίλησε στο Σαράντη Μιχαλόπουλο της EURACTIV ενόψει της διάσκεψης «Science, Food Society» που θα πραγματοποιηθεί στις 18-21 Σεπτεμβρίου στην Πάρμα.

Βασικά σημεία της συνέντευξης:

Υπάρχει κίνδυνος οι θεσμοί στους οποίους βασίζεται η κοινωνία μακροπρόθεσμα να αγνοηθούν για βραχυπρόθεσμα πολιτικά συμφέροντα.
Οι συμβουλές των αρχών για την ασφάλεια των τροφίμων, όπως η EFSA, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως κάλυψη για άλλα συμφέροντα.
Η ΕFSA δεν επικεντρώνεται στην πηγή της επιστημονικής μελέτης, αλλά στην ποιότητά της.
Η καλή επιστήμη είναι η ίδια σε όλο τον κόσμο.
Κάθε πρόσθετη ευθύνη έναντι της EFSA θα πρέπει να συνοδεύεται από πρόσθετους πόρους.
Ο τίτλος του συνεδρίου της EFSA είναι «Science, Food, Society». Ποιο είναι το κοινό νήμα που διέρχεται από αυτά τα τρία στοιχεία;

Όταν ασχολείσαι με την επιστήμη, υπάρχει ένα μεθοδολογικό πλαίσιο και δεδομένα, ενώ όταν ασχολείσαι με τα τρόφιμα και την κοινωνία, υπάρχουν πολλές αξίες που συνδέονται. Το έργο της EFSA βρίσκεται στη μέση αυτής της αντίφασης, δηλαδή αφενός ανάμεσα σε μια επιστήμη που δεν επικεντρώνεται στην αξία και αφετέρου σε έναν τομέα, στον τομέα των τροφίμων, ο οποίος είναι γεμάτος συναισθήματα.

Το φαγητό είναι η κουλτούρα, η ταυτότητα, η εμπειρία και ως εκ τούτου ένα εξαιρετικά συναισθηματικό ζήτημα. Η επιστήμη, η οποία είναι αναλυτική, συστηματική, αντικειμενική και χωρίς αξία, βρίσκεται στο αντίθετο άκρο αυτού του φάσματος. Το κοινό νήμα που διέρχεται από αυτά τα τρία στοιχεία είναι εμπιστοσύνη. Είναι αυτό που συνδέει το σύστημα.

Η εμπιστοσύνη είναι ένα από τα κύρια θέματα που θέλουμε να συζητήσουμε στη διάσκεψη μας. Ο τίτλος της διάσκεψης της ΕFSA αποσκοπεί να καταγράψει την αλληλεπίδραση, αλλά και τις εντάσεις μεταξύ των διαφόρων στοιχείων που επηρεάζουν τις αποφάσεις σχετικά με τα τρόφιμα.

Στόχος μας είναι να παρέχουμε ένα φόρουμ όπου εκατοντάδες εκπρόσωποι από όλο τον κόσμο που ασχολούνται με την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών μπορούν να διερευνήσουν αυτές τις διασυνδέσεις και να συζητήσουν τι λειτουργεί καλά στο σύστημα, αλλά και σε ποιες περιπτώσεις υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης.

Τι πήγε λάθος όσον αφορά στην εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης της ΕΕ προς τις αρχές για την ασφάλεια των τροφίμων τα τελευταία χρόνια;

Δεν συμμερίζομαι αυτή την άποψη. Τα 15 χρόνια της ύπαρξης του γενικού νόμου της ΕΕ για τα τρόφιμα σωστά θεωρήθηκαν τεράστια επιτυχία. Δημιουργήθηκε ένα ανθεκτικό σύστημα βασισμένο σε επιστημονικά στοιχεία.

Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις απάτης που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τις εθνικές αρχές μέσω της επιβολής του νόμου. Παρόλα αυτά, τα ευρωπαϊκά τρόφιμα δεν ήταν ποτέ τόσο ασφαλή όσο σήμερα.

Έχουν υπάρξει αρκετές περιπτώσεις που έχουν προσελκύσει σημαντική δημοσιότητα τα τελευταία χρόνια. Σκεφθείτε τις συζητήσεις σχετικά με τους ΓΤΟ, τα παρασιτοκτόνα όπως τη γλυφοσάτη και τα τεχνητά γλυκαντικά, τα οποία έχουν εξαιρετικά πολιτική επιβάρυνση. Ορισμένες από τις ίδιες ομάδες που προσέβαλαν την αξιοπιστία της EFSA σχετικά με τη γλυφοσάτη επικροτούσαν τη δουλειά μας για τα νεονικοτινοειδή, για τα οποία ασκήθηκε κριτική.

Η συνολική επίπτωση αυτού του γεγονότος είναι η γενική διάβρωση της εμπιστοσύνης στα όργανα που έχουν σχεδιαστεί για την προστασία της δημόσιας υγείας. Είναι ένα παράδειγμα βραχυπρόθεσμου πολιτικού κέρδους που υπερισχύει του μακροπρόθεσμου συμφέροντος των πολιτών.

Υπάρχει μια γενική συζήτηση στις Βρυξέλλες σχετικά με τη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Οι επικριτές τονίζουν ότι δεν αποτελεί διαδικασία που στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, όπως συμβαίνει σε άλλα μέρη του κόσμου, γεγονός που επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Εξετάζοντας τις συζητήσεις για τη γλυφοσάτη ή τα νεονικοτινοειδή, η EFSA επικροτείται ή επικρίνεται από τον κλάδο και τις ΜΚΟ. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει η ΕΕ, προκειμένου να αποκατασταθεί αυτή η τάση;

Η καλή επιστήμη είναι η ίδια σε όλο τον κόσμο. Δεν έχει σημασία πού παράγεται. Αυτό που είναι διαφορετικό είναι το πώς οι άλλοι νόμιμοι παράγοντες εισέρχονται στη συζήτηση σε πολιτικό επίπεδο. Έτσι λειτουργεί η δημοκρατία.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι εκείνοι που πρέπει να αποφασίζουν ποιες προτεραιότητες θα τεθούν στο επίκεντρο της ατζέντας. Το σημαντικό είναι ότι καθίσταται σαφές στους πολίτες γιατί λαμβάνονται αυτές οι αποφάσεις. Οι συμβουλές μιας αρχής για την ασφάλεια των τροφίμων, όπως η EFSA, δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως κάλυψη για άλλα συμφέροντα.

Και αν σήμερα ορισμένοι νόμοι θεωρούνται τότε ξεπερασμένοι και δεν αντανακλούν πλέον τις επιθυμίες της κοινωνίας, τότε θα πρέπει να επικαιροποιηθούν.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο προϋπολογισμός της ΕFSA θα αυξηθεί σημαντικά, κατά 62,5 εκατ. ευρώ ετησίως. Ωστόσο, το ποσό αυτό θα αποτελέσει μέρος των διαπραγματεύσεων για το επόμενο ΠΔΠ. Πώς θα επιτύχετε τους νέους κανόνες εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία;

Η ΕFSA μπορεί να αναλάβει μόνο τα νέα καθήκοντα και τις ευθύνες που αποτελούν μέρος της αναθεώρησης του γενικού νόμου για τα τρόφιμα, εάν αυτά συνοδεύονται από αντίστοιχη αύξηση του προϋπολογισμού.

Εάν δεν καταστεί εφικτό αυτό, η EFSA θα πρέπει να επαναπροσδιορίσει τα καθήκοντά της. Η αύξηση του προϋπολογισμού δεν θα αποτελέσει μόνο ώθηση για το σύστημα ασφάλειας των τροφίμων στην ΕΕ, αλλά και μια πολύτιμη μακροπρόθεσμη επένδυση, με τα δύο τρίτα των χρημάτων να επενδύονται εκ νέου σε οργανισμούς αξιολόγησης κινδύνων των κρατών μελών για το έργο που θα κάνουν οι εμπειρογνώμονες τους για την EFSA. Επί του παρόντος, η EFSA δεν είναι σε θέση να αποζημιώσει τις αρχές αυτές για τέτοιου είδους εργασία.

Επομένως, η προτεινόμενη αύξηση του προϋπολογισμού θα αυξήσει τη συνολική ποιότητα της τεχνογνωσίας και θα διασφαλίσει τη μελλοντική βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων και της εκτίμησης κινδύνων της EFSA στην Ευρώπη.

Σχετικά με τη διαφάνεια: Υπάρχουν ορισμένοι Ευρωβουλευτές που υποστηρίζουν ότι η διαδικασία είναι προκατειλημμένη υπέρ της βιομηχανίας και την ανάθεση μελετών στα χέρια ενός ανεξάρτητου φορέα, ενδεχομένως της EFSA. Ποια είναι η γνώμη σας για αυτό; Θα μπορούσε η EFSA να αναλάβει αυτή την ευθύνη;

Η βάση για το σημερινό μοντέλο έγκρισης φυτοφαρμάκων, σύμφωνα με την οποία η βιομηχανία θα πρέπει να φέρει την οικονομική ευθύνη για την απόδειξη της ασφάλειας των προϊόντων της, αποφασίστηκε από τους νομοθέτες το 2009. Η EFSA υποστηρίζει ότι η τρέχουσα διαδικασία διαχείρισης και εξέτασης των δεδομένων είναι επαρκής και η διαδικασία αξιολόγησης είναι διαφανής και αντικειμενική.

Πρόσφατα, προτάθηκαν διάφορα μοντέλα και προσωπικά, πιστεύω ότι μερικά από αυτά είναι ενδιαφέροντα. Οι προτάσεις αυτές βρίσκονται επί του παρόντος στα χέρια των υπευθύνων χάραξης πολιτικής της ΕΕ και οι συζητήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη. Ωστόσο, οποιαδήποτε αλλαγή που θα επέφερε πρόσθετες ευθύνες στην EFSA θα μπορούσε να αναληφθεί μόνο σε συνδυασμό με την αντίστοιχη χρήση των πόρων.

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, η EFSA θα ενισχυθεί με εξωτερικούς εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη. Πώς θα διασφαλίσετε την ανεξαρτησία τους από τις εθνικές κυβερνήσεις;

Οι ίδιοι αυστηροί κανόνες που εφαρμόζει η ΕFSA σχετικά με την ανεξαρτησία θα εξακολουθήσουν να ισχύουν για τους εμπειρογνώμονες. Είμαστε ανοιχτοί στην επιλογή εμπειρογνωμόνων βάσει οποιασδήποτε απόφασης των νομοθετών, εφόσον διασφαλίζει ότι πληρούνται τα κριτήρια επιλογής βάσει της ανεξαρτησίας, της επιστημονικής αριστείας και των σχετικών δεξιοτήτων.

Η EFSA δημιουργήθηκε ειδικά για να διαχωρίσει την εκτίμηση κινδύνου από τις αποφάσεις που έλαβαν οι διαχειριστές κινδύνου, μετά από μια σειρά επισιτιστικών κρίσεων στα τέλη της δεκαετίας του 90, όταν οι πολιτικές προτεραιότητες υπερέβησαν τις επιστημονικές εκτιμήσεις. Είναι σημαντικό αυτός ο διαχωρισμός να διατηρηθεί.

Οι επικριτές αναφέρουν ότι οι μελέτες που πραγματοποιούνται από ΜΚΟ γίνονται αποδεκτές ως νόμιμο μέρος της πολιτικής συζήτησης, αλλά δεν υπόκεινται στα ίδια πρότυπα με τις μελέτες της βιομηχανίας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Δεν πρέπει όλες οι μελέτες να αντιμετωπίζονται εξίσου το ίδιο, θεωρώντας ότι εστιάζουμε σε επιστημονικά στοιχεία;

Η πηγή ή η προέλευση μιας επιστημονικής μελέτης δεν είναι σημαντική. Αυτό που έχει σημασία είναι η ποιότητά της. Όλες οι σχετικές μελέτες εξετάζονται από την EFSA, ανεξάρτητα από το ποιος διεξήγαγε τις αξιολογήσεις τους. Βασικό έργο των εμπειρογνωμόνων της EFSA, αποτελεί η αξιολόγηση της ποιότητας των μελετών και ο προσδιορισμός του κατά πόσον η μελέτη πρέπει να αποτελεί μέρος της εκτίμησης κινδύνου.

Για τις μελέτες που χρηματοδοτούνται από τη βιομηχανία, υπάρχουν κατευθυντήριες γραμμές που καταρτίζονται σε διεθνές επίπεδο και περιλαμβάνουν συγκεκριμένα πρότυπα ορθής πρακτικής.