Ιωάννινα:Έκθεση Του Ιταλού Εικαστικού Καλλιτέχνη Alfredo Romano

Tην Τετάρτη 28 Νοεμβρίου 2018 και ώρα 7:30 μ.μ. εγκαινιάζεται στον εκθεσιακό χώρο του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Ιωαννιτών η έκθεση του Ιταλού εικαστικού καλλιτέχνη Alfredo Romano.

Ο Alfredo Romano γεννήθηκε στις Συρακούσες της Σικελίας όπου ζει και εργάζεται. Από το 1985 μέχρι σήμερα έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην χώρα του, την Ιταλία, αλλά και διεθνώς. Το έργο του βρίσκεται σε πολλές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, διεθνή Μουσεία όπως και στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Για το έργο του που εκπροσωπείται από την ιστορική Galleria Giorgio Persano-Torino έχουν γράψει σημαντικοί ιστορικοί τέχνης όπως οι Achille Bonito Oliva,  Francesco Gallo,  Giovanni Iovane,  Enzo Fiammetta κ.ά.

Η ιστορικός Τέχνης δρ Σάνια Παπά αναφέρει σχετικά στον κατάλογο της έκθεσης: «Το έργο του Alfredo Romano προκαλεί το “φανέρωμα” της αλήθειας και της “διανοιγόμενης” ισχύος της αρετής, του ήθους και κυρίως της αυτο-γνωσίας. Ανήκει στον χώρο της ασκητικής πειθαρχίας, της ευγένειας, του ήθους και της εσωτερικής ανατένισης. Το πολυεπίπεδο έργο του ισχυροποιεί τη μνήμη, αφυπνίζει διαπροσωπικά αρχέτυπα, προκαλεί την ανάκλαση της μνήμης, οδηγώντας σε μια κατάσταση περισυλλογής, απ’ όπου αναδύεται μία ιερή αύρα, που ανήκει στον κόσμο του φωτός, στην αυγή του μυθικού και ιστορικού χρόνου».


Ο ίδιος ο καλλιτέχνης αναφέρει: «Θα ‘θελα το έργο μου να ήταν σαν ένα τραγούδι, να άφηνε να περάσει μια σιωπή και να απομακρυνόταν προς ένα σημείο κοινής επιδίωξης. Να υπάκουγε στη συσσώρευση των παμπάλαιων ιστορικών γεγονότων της παράδοσής μας, στο αίσθημα ύπαρξης, και να ξαναξυπνούσε εκείνη την αίσθηση ενστικτώδους ταύτισης που περνάει μέσα από την αναγνώριση μιας φυσικής και ποιοτικής ένταξης. Το έργο μου είναι σαν μια λιτανεία, μια προσευχή που αμφιταλαντεύεται και διαρθρώνεται ανάμεσα στην αποκάλυψη (φως) και την απόκρυψη (σκιά)».


Το έργο του Alfredo Romano εκφράζει τη γοητεία και τις αντιφάσεις ανάμεσα στη Magna Graecia και το δράμα της σύγχρονης εποχής.

Διάρκεια έκθεσης: 26 Νοεμβρίου 2018 – 13 Ιανουαρίου 2019
O Alfredo Romano γεννήθηκε στις Συρακούσες της Σικελίας.

Το 1985 παρουσιάζει την πρώτη ατομική του έκθεση στη Σικελία με τίτλο "Energie per quadri che non sono solo quadri".

Το 1986 εκθέτει στην 42η Μπιενάλε Βενετίας "ArteeAlchimia" και ο Giorgio Persano τού αφιερώνει την πρώτη ατομική έκθεση στην γκαλερί του, στο Τορίνο, πρώτη από τις πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις που ακολούθησαν. Στη συνέχεια παρουσίασε δουλειές του στις γκαλερί Galería Montenegro - Madrid, Galería NotaBene - Cadaquès και Galerie Patricia Schwarz - Stuttgart.

Μεταξύ των επόμενων ατομικών του εκθέσεων συγκαταλέγονται οι ακόλουθες: "Sueno" και “Nodi”, Galería Oliva Arauna–Madrid, "Unto", Château de La Napoule - Mandelieu- La Napoule, "Le voyage au bout de la nuit", Le Creux del' Enfer Centred' Ar tContemporain–Thiers, "Convitto", MAMAC Muséed' Art Moderne et d' Art Contemporain–Nice, Palazzo Bach Hamba, IstitutoAlta Cultura–Τύνιδα, "Sette opere del la misericordia", Palazzo Sant' Elia - Palermo.

Μεταξύ των πολυάριθμων ομαδικών εκθέσεων ας θυμίσουμε τις: "Realismi", IleanaTounta ContemporaryArt Center–Athens, τη σειρά έργων "Feritoie", "Feritoie Rammendi", "Feritoie Gibellina", Gibellina–Trapani, την συμμετοχή στο ”International Meetingon Sculpture” – Delphie στο πρότζεκτ "9 artistes italiens entre images et matière" – Centre International d'Art Contemporain de Montréal.

Αναφέρουμε τις ακόλουθες μεταξύ των τελευταίων του εκθέσεων: "Rammendi", Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών και "Una generazione meno. Tra luci e ombre", Amnesty International, Camp! –Αθήνα, "Siamo tutti Greci", Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα και "Intrecci", Fondazione Orestiadi, Gibellina –Trapani; “Angelis suismandavit de te”, Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου – Αθήνα; “Angelis suis mandavit de te”, Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο – Δελφών,FERITOIE – RAMMENDI. L' eternità è l' opposto dell' estinzione, Φεστιβάλ Συνοικισμός – Ελευσίνα.

Οι δουλειές του “Opera al nero”, “Feritoie”, “Feritoi e Rammendi”, “Codici Siciliani”, “Icone”, “Kourotropie” μαρτυρούν μια δημιουργική πορεία στην οποία η Σικελία (γη με πολλές πολιτιστικές διαστρωματώσεις, τόπος πλούσιος σε ιστορία και ομορφιά) και οι αντιθέσεις του μεσογειακού πολιτισμού παίζουν τον θεμελιώδη ρόλο.


Η Σικελία κι η Ελλάδα λοιπόν, δεσμός ισχυρός που οδηγεί σε ενδιαφέροντα σημεία διαλογισμού. Εάν ο βυζαντινός καλλιτέχνης προσπαθούσε να μεταφέρει τη διάσταση του μυστηρίου στο θεϊκό, αυτά τα σύγχρονα έργα προτείνουν μια δίοδο σε αυτό που δεν εκφράζεται και μεσολαβούν μεταξύ ορατών και αοράτων.

Τα έργα του Romano θέλουν να μας εκτινάξουν από την αδράνεια και να μας ελευθερώσουν από την απάθεια, μεταφέροντάς μας την ψυχολογική κατάσταση του καλλιτέχνη στο εσωτερικό μιας κοινωνίας που κλονίζεται από συγκρούσεις, αναμετρήσεις, βία, απελπισία.

Τα θέματα που τον αποσχολούν είναι πάντοτε πολυσύνθετα και συνδέονται με την ευθραυστότητα της μορφής, την αβεβαιότητα της ύπαρξης, την  προσωρινότητα των πραγμάτων, τη μοναξιά, το πολιτιστικό κενό. Η καλλιτεχνική του αναζήτηση συνεχίζεται, ακόμη και σήμερα, με βάση μια ακλόνητη ηθική δέσμευση.

Στην αδιαφορία και στα τρομερά προτσές της ομογενοποίησης και ισοπέδωσης – που απλώνονται στην εποχή μας – ο καλλιτέχνης απαντά με έργα που ακόμη μια φορά θέλουν να αποδώσουν σαφέστατα την ένταση στις «θραύσεις»: είναι μια αναφορά στο εγχείρημα  που ξεκίνησε ήδη στην δεκαετία του ενενήντα με τις «σχισμές», δουλειά που παρέπεμπε στο τραύμα, στην τομή, και που λάμβανε μορφοποίηση ως απάντηση ικανή να εξαρθρώσει οποιοδήποτε ψεύτικη ευχαρίστηση και οποιαδήποτε απόπειρα αποπλάνησης.

Με αυτή την έννοια ο Ρομάνο από πάντα προσπάθησε να απομακρύνει τη δουλειά του από προβλήματα αισθητικής φύσης  για να βάλει  στόχους, να πάρει θέση, να δηλώσει την ύπαρξή του και να στείλει ένα μήνυμα αλληλεγγύης.


 Was nahe dem Ursprung wohnet, den Ort.»
      Hölderlin, «Die Wanderung.»
(«Δύσκολα εγκαταλείπει τον τόπο του
ό,τι εδρεύει κοντά στην προέλευσή του.»
 Χέλντερλιν, «Η Μετανάστευση.»*)

Το έργο του Alfredo Romano ήταν στο νου μου πάντα σα μια κρυφή γωνιά όπου βίωναν με τρόπο προσωπικό η μνήμη και η ευαισθησία όπως μας δίδαξαν μια σειρά από σημαντικούς σύγχρονους ιταλούς καλλιτέχνες από τα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι σήμερα. Μια γωνιά όπου η μελαγχολία περνούσε μια σαν τον άνεμο, μια σαν τραγούδι. Μια ιδιαιτερότητα που έκανε το έργο του να ξεχωρίζει στις στροφές της μορφής έτσι όπως  κατασταλλάζει μέσα του μια ελεγιακή ποιητική και μουσική διάσταση. 
Ξένο σε κάθε μνημειακότητα, το έργο του Alfredo Romano λειτουργεί σαν σιωπές ή σαν ήχοι που χωρίζουν ρυθμικά το χώρο, παρόλη τη συχνά εκτενή διάσταση που μπορεί να καταλαμβάνει χωρίς ποτέ να τον αφορά το μέγεθος του μνημείου, αλλά μάλλον η επαναληπτικότητα της μνήμης, η αναπαραγωγή της ανάμνησης, τα μυστικά της μνημοτεχνικής. Όσο κι αν είναι γεννημένος σε μια γενιά που ακολουθεί ιστορικά τους καλλιτέχνες της arte povera,  δεν εμφανίζει κανένα σημάδι επιγόνου στο έργο του. Αντίθετα, γνωρίζει καλά και αγγίζει συχνά με μεγάλο σεβασμό και διακριτικότητα το εικαστικό λεξιλόγιο αυτό, προκειμένου να εκφράσει μια τελείως διαφορετική ευαισθησία. Τόσο τα τοπικά στοιχεία που εμπλουτίζουν το έργο του, όσο και η διάθεση μιας διεθνούς γλώσσας που βγαίνει μέσα από
* μετάφραση Βασίλης Λαζανάς, Friedrich Hölderlin, Αθήνα, 1984
την ανθρώπινη εμπειρία και βίωμα, δείχνουν έναν άνθρωπο που ξέρει πόσο μακρινή είναι η καταγωγή του και οι ρίζες του.
Σισιλιάνος, ο Alfredo Romano, πως να κρύψει το χάος μέσα στο οποίο το τοπίο κατακρημνίζεται από το βουνό στα κύμματα της θάλασσας, τη βία με την οποία αντηχεί η κραυγή στον άνεμο που περνά μέσα από τις κορυφές, τη σιωπή των ανθρώπων που ζουν σε μια κλειστή κοινωνία και συντηρούν με πάθος μια πανανθρώπινη ευαισθησία, όπως ο επίμονος χωρικός που κάνει και την πιο άγονη γη άξια να δώση καρπούς.
Σε αντίθεση με ένα παλιό λαϊκό τραγούδι της Σικελίας που τη χαρακτηρίζει σαν «Terra ca nun senti …», ως γη που δεν αισθάνεται, που διώχνει τα παιδιά της και δεν κάνει τίποτα για να τους επιτρέψει να επιστρέψουν, ο Alfredo Romano έμεινε στη Σικελία και εκεί ζει και ολοκληρώνει το έργο του χωρίς ποτέ να χάνει τους πολλαπλούς ορίζοντες όπου συγκλίνουν βυζαντινές και αραβικές, ελληνικές και νορμανδικές καταβολές. Μια μίξη ιστοριών και δρόμων έφτιαξαν αυτή την περιοχή της Μεσογείου που δεν ανήκει πουθενά, και που παρόλες τις αυτονομιστικές της τάσεις, δεν εγκατέλειψε ποτέ την Ιταλία, της οποίας αποτελεί ίσως την πιο έντονη ιδιαιτερότητα και το πιο αποφασιστικό όριο.
Κάτι σα φόβος ακολουθεί πάντα την αίσθηση που προκαλλεί η Σικελία στη σκέψη μου. Κι ο φόβος αυτός περνά μέσα από το έργο του Alfredo Romano όχι σαν εκφοβισμός, αλλά σαν τη μνήμη μιας ζωής χαμένης και μιας ζωής κερδισμένης μέσα από την τέχνη. Μια πανάρχαια χώρα κλείνεται ερμητικά στους νόμους της ζωής και του θανάτου, υποτάσσεται στην απαράβατη επιβολή της λογικής και την χαοτική διάσταση του παράλογου όπου ανάγκη και νόμος αναιρούν ο ένας τον άλλο παρόλο που συνυπάρχουν, και μάλλιστα αντιστρέφονται συχνά παίρνοντας ο ένας τη θέση του άλλου. Δε συμβάλλουν σε αυτή την αίσθηση τα γερμανικά όνειρα του Χάιντεγκερ για τους ελληνικούς ναούς που σηκώνονυαι από τηγη στον ουρανούστον και κυριαρχούν τα βουνά της.Η αδιάκοπη συνέχεια μιας ακατέργαστης ανθρώπινης φύσης κυριαρχεί στη γλώσσα, στην κραυγή και το γέλιο,στα μεγαλύτερα κατορθώματα της λογοτεχνίας της – φτάνει να θυμηθεί κανείς το Giovanni Verga ή τον Πιραντέλλο. Αυτή η ακατέργαστη φύσηέρχεται να βρει στο έργο του Alfredo Romano τη δύναμη της στάσης και τη δυναμικής μιας κίνησης που δεν παρασύρει παρά το νου και το συναίσθημα κι όχι τον τόπο ή το αντικείμενο. Τίποτα δε ριζώνει, αλλά η καταβολή του είναι μέσα στην ετοιμότητα να εξαϋλωθεί όχι μεταφυσικά, αλλά αντίθετα άμεσα φυσικά, σαν κάτι που υπάρχει μοναχικό κι έτοιμο να μετατεθεί στο χρόνο με μια πνοή. Το μέταλλο, το ξύλο, η πέτρα, το μάρμαρο, γίνονται ένα με τον ήχο, τον αέρα, το φως, τη σκιά, τον αναστοχασμό, την απουσία ή την παρουσία, ως βιωμένο και ζωντανό αίσθημα κι όχι ως υπερβατική ουσία.
Μια βαθιά μοναξιά έρχεται να συμπληρώσει το λόγο και τη μορφή παρά την ανάπτυξη, τη μνήμη, την επανάλληψη, την έκταση και τον ορίζοντα που αντηχούν σε όλα του τα έργα σαν μια στιγμή ελπίδας, χαράς, γνώσης, ζωής, έκφρασης, αγάπης. Παρόλα αυτά η στιγμή αυτή είναι αν όχι φευγαλέα, σίγουρα περαστική από τη μια μέρα στην άλλη, σαν τον ήλιο που πέφτει στη θάλασσα, σαν τον ήχο που χάνεται στο χώρο, σαν την φωνή που σταματά ή σαν τα μάτια που κλείνουν.
Καταλαβαίνω με συγκίνηση γιατί τόσο πολύ θέλησε την έκθεση στο Βυζαντινό μουσείο. Γιατί η ιδέα να πάει στους Δελφούς είναι εξ ίσου δίκαια και σωστή. Σίγουρα όχι για την περισπούδαστη αναφορά σε κάτι πολιτιστικά σπουδαίο, εμφατικό, πομπώδες, αλλά αντίθετα, για τη  σπάνια δυνατότητα να μπορέσει να χαθεί με το έργο του, ανάμεσα σε πολλαπλούς και σύνθετους χρόνους και χώρους.  Να καταφέρει περάσει από τη σκια και το φως για να μπερδευτεί και να μας μπερδέψει με την αναστρεψιμότητα ανάμεσα στη γνώση και το μυστήριο, με την εκκρεμότητα όχι ανάμεσα σε γη και ουρανό, αλλά ανάμεσα στην σιωπή και το χρησμό.
Σχεδόν ανάμεσα στην ευλογία και την ύβρι το έργο του μοιάζει να αποζητά μια κάθαρση που δεν είναι σίγουρο σε ποια θρησκεία ή σε ποιο θέατρο υπάρχει. Ίσως και μάλλον βρίσκεται στη βάση που προηγείται της θρησκείας, εκεί που το θείο ακόμα δεν έχει καταλήγει ούτε σε τελετουργικό ούτε σε δογματικό κώδικα. Εκεί που η τελετή δεν παράγει θέαμα ούτε κι έχει ακόμα λόγο, παρά μόνον μεταξύ του Πάνα και του Ορφέα, μετατρέπει τον άνεμο σε ήχο, το καλάμι σε φλογέρα, τη φύση σε ότι φαίνεται και σε ότι κρύβει σαν πόθο και σαν πένθος.
Πόσα από τα έργα του δεν θυμίζουν τυλιγμένους κώδικες που πέτρωσαν και δεν θα τους διαβάσει ποτέ κανείς! Κώδικες που θα μείνουν ανάμεσά μας σαν χειραψίες που σφράγισαν το συμβόλαιο της σιωπής ανάμεσα στην ιστορία και τη φαντασία, ανάμεσα στην ανάσα και τον ήχο, την ένταση και την έκταση. Έργα όπου το εγώ και το εμείς δεν διαχωρίζονται αλλά και δεν καθορίζονται παρά μόνον στη στιγμή, ―όπως η γλώσσα που σημαίνει από τη μια τα πάντα εάν όχι πολλά, και από την άλλη, την πρόσληψή της από τον αναγνώστη ή τον ακροατή σε μια μόνη και μοναδική σημασία, στιγμίαια (τη στιγμή που την αντιλαμβάνεσαι) και τελειωτική (εάν επαληθεύεται στο χρόνο ως χρησμός ή πεπρωμένο).
Ποίηση και μαντική, φόβος και ξόρκι, σοφία και παραλογισμός, ήχος και μουσικότητα, χαρακτηρίζουν κάθε σύνολο που βλέπουμε στο χώρο από το έργο του Alfredo Romano, και παρόλα αυτά, στέκουν σαν μια σειρά από καρέκλες όπου δεν ξέρεις αν έφτασες αργά, αν άδειασε το καφενείο, αν τελείωσε η γιορτή ή εάν πρόκειται να έρθουν αργότερα οι πιστοί στη λειτουργία! Εξαιρετική είναι η τέχνη που Alfredo Romano μας κρατά σε αναμονή! Ή ίσως, μας θυμίζει πως αυτό που ξέρουμε ή που αισθανόμαστε είναι στο κάτω-κάτω της γραφής, η αναμονή της σημασίας: αυτής που ξέραμε ή αυτής που ξεχάσαμε, αυτής που δεν θέλαμε να αποδεχτούμε ή ακόμα αυτής που μόνον μέσα από την επανάλληψη, μένει στο νου σα γνώση και στο σώμα σαν αίσθηση μιας ύπαρξης που δεν έφυγε από την εγγύτητα των καταβολών της. Μιας ύπαρξης που σφραγίζει ως χειραψία τη ματαιότητά της και το μεγαλείο της.
Ντένης Ζαχαρόπουλος