Συνέντευξη της Προέδρου του ΕΕΔΕΓΕ, κας Σοφίας Κουνενάκη Εφραίμογλου, στο ΑΠΕ

Συνέντευξη για το ΑΠΕ-ΜΠΕ της Προέδρου του Εθνικού Επιμελητηριακού Δικτύου Ελληνίδων Γυναικών Επιχειρηματιών (ΕΕΔΕΓΕ), κυρίας Σοφίας Κουνενάκη Εφραίμογλου


1. Η γυναικεία επιχειρηματικότητα στη χώρα μας είναι επιχειρηματικότητα ευκαιρίας ή επιχειρηματικότητα ανάγκης;

Το γεγονός ότι η χώρα μας εμφανίζει πολύ κακές επιδόσεις όσον αφορά την ισότητα των δύο φύλων στην εργασία, με το μερίδιο συμμετοχής των γυναικών να μην ξεπερνά το 30% σε όλους τους κλάδους δραστηριότητας, εκτός από δεδομένο πρόβλημα αποτελεί και ευκαιρία. Οι γυναίκες πρέπει να ασχοληθούν με την επιχειρηματικότητα και να αναλάβουν σημαντικές θέσεις στην αγορά όχι απλά και μόνο για να λέμε ότι υπάρχει ισότητα αλλά γιατί έτσι θα έχει όφελος η χώρα σε πολλούς τομείς. Αναφέρω ενδεικτικά ότι σύμφωνα με μελέτη του ΔΝΤ, οι χώρες που θα εξαλείψουν τις ανισότητες στην εργασία έχουν τεράστιες δυνατότητες ανάπτυξης (κατά μέσο όρο σε ποσοστό 35%). Η ενίσχυση της απασχόλησης των γυναικών είναι τόσο σημαντική που, όπως προκύπτει από έρευνα της PwC, αν οι ΗΠΑ κατάφερναν να φτάσουν στο επίπεδο της Σουηδίας στον συγκεκριμένο τομέα, η αμερικανική οικονομία θα δεχόταν ώθηση της τάξης των 1,8 τρισ. δολαρίων. Τι καλύτερο λοιπόν για την Ελλάδα, σε μία συγκυρία που θέλει να εισέλθει σε τροχιά βιώσιμης και ισχυρής ανάπτυξης, να αξιοποιήσει με ορθολογικό τρόπο το γυναικείο δυναμικό της χώρας με στόχο την οικονομική ανάταξη και την κοινωνική συνοχή.

2. Ποιοι είναι οι κυριότεροι τομείς δραστηριοποίησης των γυναικών στην Ελλάδα, όσον αφορά και στις εταιρείες που διοικούνται από γυναίκες; Παράλληλα, τι θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε για τον γεωγραφικό προσδιορισμό τους;

Όπως προκύπτει από μελέτη της ICAP, οι περισσότερες εταιρείες που διοικούνται από γυναίκες ανήκουν στον τομέα του Τουρισμού και ακολουθούν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο κλάδο του Εμπορίου με ποσοστό 29,8% και 24,9% αντίστοιχα. Διαπιστώνεται, επίσης, ότι τα υψηλότερα ποσοστά διείσδυσης εταιρειών που διοικούνται από γυναίκες εντοπίζονται στα νησιά του Ιονίου (29,4%), στην Κρήτη (27,2%), στη Μακεδονία (25,9%) και στα νησιά του Αιγαίου (25,3%), ενώ η μικρότερη συμμετοχή γυναικών εντοπίζεται στη Θράκη (18,3%). Στην Αττική το ποσοστό των εταιρειών που διοικούνται από γυναίκες διαμορφώνεται λίγο πάνω από το 23%. Συνολικά, ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο ότι όσο αυξάνεται το μέγεθος των εταιρειών, τόσο μειώνεται το ποσοστό που διοικείται από γυναίκες και αυτό είναι ένα πεδίο προβληματισμού.

3. Ποιά είναι σήμερα τα σημαντικότερα εμπόδια και προβλήματα που αντιμετωπίζει μια γυναίκα στην επαγγελματική της ανέλιξη στην χώρα μας;

Οι οικογενειακές υποχρεώσεις, οι προκαταλήψεις λόγω φύλου, η εταιρική κουλτούρα και η έλλειψη υποστήριξης είναι τα βασικά εμπόδια που οι ίδιες οι γυναίκες δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν σήμερα όσον αφορά την επαγγελματική τους ανέλιξη. Δεν λείπουν, όμως, φόβοι και ανησυχίες που σχετίζονται με εξωγενείς παράγοντες όπως το ασταθές φορολογικό περιβάλλον, η επιδείνωση του οικονομικού κλίματος και η εξασφάλιση ρευστότητας. Όλα αυτά μας δείχνουν ότι ενώ σημειώνεται πρόοδος και αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες, σε πανευρωπαϊκό μάλιστα επίπεδο, οι γυναίκες συνεχίζουν να μην έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τους άνδρες. Αποτέλεσμα είναι οι γυναίκες επαγγελματίες στην Ελλάδα να εμφανίζουν πολλές φορές μειωμένη αυτοπεποίθηση και αυξημένη διστακτικότητα, γεγονός που έχει σημαντικό αντίκτυπο στις φιλοδοξίες τους.

4. Αξιοποιούν οι γυναίκες τα προγράμματα του ΕΣΠΑ;

Δυστυχώς ακόμα και σήμερα η παρουσία των γυναικών σε πολλούς κλάδους και ειδικά στη νέα επιχειρηματικότητα είναι ακόμα μικρή, αλλά παράλληλα απολύτως αναγκαία. Το θετικό όμως είναι ότι στην περίπτωση της Ελλάδας έχουμε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά γυναικών στην Ευρώπη που ιδρύουν εταιρείες.
Οι γυναίκες συμμετέχουν σε όσες δράσεις του ΕΣΠΑ προκηρύσσονται για την γενική επιχειρηματικότητα, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία για την παραγωγική αναβάθμιση της χώρας.  Δεν αρκεί, ωστόσο, μόνο η εκμετάλλευση των κοινοτικών κονδυλίων. Με δεδομένη την ανισότητα στον χώρο εργασίας, στον μισθό, αλλά και στην επιχειρηματικότητα, οφείλουμε να στηρίξουμε τις γυναίκες έμπρακτα μέσα από στοχευμένες δράσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης στην επιχειρηματικότητα και να υπάρχει συνεχής υποστήριξη τους. Ιδιαίτερα για τις νεοφυείς επιχειρήσεις, πρέπει να δοθεί μοριοδότηση για να προσελκύσουμε περισσότερες γυναίκες να δραστηριοποιηθούν σε επιστημονικά πεδία.


5. Ποιές δράσεις έχετε θέσει ως προτεραιότητα από τη θέση της προέδρου; Ποιές είναι οι προτάσεις σας για την τόνωση της γυναικείας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα;

To ΕΕΔΕΓΕ θα συνεργαστεί με φορείς έχοντας ως σκοπό την αποτύπωση της παρουσίας των γυναικών στον εργασιακό χώρο, των εμποδίων και των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν. Θα οργανωθεί επίσης ομάδα εργασίας με τη σύμπραξη άλλων φορέων γυναικείας επιχειρηματικότητας για τη δημιουργία πολιτικών.
Θα συνεχίσουμε να τονίζουμε σε κάθε ευκαιρία ότι η γυναικεία επιχειρηματικότητα πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο μιας εθνικής στρατηγικής για την ανάπτυξη. Ζητούμε λοιπόν από την πολιτεία να δοθούν κίνητρα για να αυξηθεί το ποσοστό του γυναικείου πληθυσμού που δραστηριοποιείται επιχειρηματικά. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό αλλά να ακολουθήσουμε επιτυχημένα παραδείγματα άλλων χωρών. Η Αυστραλία, για παράδειγμα, κατάφερε να αυξήσει το ποσοστό των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιρειών που διοικούνται από γυναίκες στο 30% το 2018, από 19,4% το 2015. Είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο που καταφέρνει κάτι τέτοιο και μάλιστα χωρίς θεσμική παρέμβαση, χωρίς δηλαδή να υπάρχει κάποιος νόμος που να υποχρεώνει τις εταιρείας να υιοθετήσουν το μέτρο της ποσόστωσης.

6. Σε παγκόσμιο επίπεδο, ποιες είναι οι χώρες με το ευνοϊκότερο περιβάλλον για την γυναικεία επιχειρηματικότητα;

Παραδοσιακά, οι χώρες που εμφανίζουν το ευνοϊκότερο περιβάλλον για την γυναικεία επιχειρηματικότητα είναι αυτές της Βόρειας Ευρώπης και ειδικότερα της Σκανδιναβίας, οι ΗΠΑ και η Αυστραλία που προανέφερα. Στην Ευρώπη συγκεκριμένα ξεχωρίζουν η Σουηδία, η Φινλανδία, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Δανία, η Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η Νορβηγία ήταν η πρώτη χώρα που εφάρμοσε το μέτρο της υποχρεωτικής ποσόστωσης 40% πριν από δέκα χρόνια, ενώ έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες ήδη από το 2003. Στο Βέλγιο, στην Ιταλία και στη Γαλλία έχει θεσπιστεί το μέτρο της ποσόστωσης και οι επιχειρήσεις που δεν συμμορφώνονται απειλούνται με πρόστιμα. Εξαλείφοντας την ανισότητα στην εργασία, οι χώρες αυτές διαθέτουν πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις. Όπως προκύπτει από πρόσφατη έρευνα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) του ΟΗΕ, σε 13.000 επιχειρήσεις από 70 χώρες, τα εταιρικά κέρδη αυξάνονται έως και 20% όταν στις κορυφαίες διοικητικές θέσεις βρίσκονται γυναίκες. Οι εταιρείες μάλιστα που λειτουργούν με γνώμονα την ισότητα των φύλων στην εργασία αναφέρουν ότι έχουν οφέλη σε επίπεδο δημιουργικότητας, καινοτομίας και φήμης.

7. Η «Χάρτα Διαφορετικότητας», που ιδρύεται φέτος στην Ελλάδα, είναι μία πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προώθηση της Διαφορετικότητας στις ελληνικές επιχειρήσεις. Στόχος της είναι να λειτουργήσει ως μέσο δέσμευσης για την εφαρμογή της ισότητας και της διαφορετικότητας σε κάθε εργασιακό περιβάλλον στην Ελλάδα. Σε σχέση με τις γυναίκες τι προβλέπεται; Ποιές προσαρμογές πρέπει να γίνουν;

Βασικός σκοπός της Χάρτας Διαφορετικότητας είναι η δημιουργία ενός καλύτερου εργασιακού περιβάλλοντος για όλους. Στη χώρα μας υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά την ανάπτυξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας και την είσοδο των γυναικών σε υψηλές διοικητικές θέσεις. Η σύμπλευση της Ελλάδας με την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - έστω και καθυστερημένα αφού είμαστε η 23η χώρα που υπογράφει τη Χάρτα Διαφορετικότητας για επιχειρήσεις και οργανισμούς – είναι εξαιρετικά κρίσιμη. Η Κομισιόν υποστηρίζει το μέτρο της ποσόστωσης φύλου βάσει της οποίας το 40% των μη εκτελεστικών διευθυντών μιας επιχείρησης πρέπει να είναι γυναίκες. Με το μέτρο της ποσόστωσης αναγκάζουμε τις επιχειρήσεις όχι να προσλάβουν γυναίκες που δεν διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα, αλλά να επανεξετάσουν τις στρατηγικές προσλήψεων και να δουν αν λειτουργούν με προκαταλήψεις. Πιστεύω, επίσης, ότι μακροπρόθεσμα ο ρόλος των γυναικών θα ενισχυθεί αν τα μέτρα και οι νόμοι που εφαρμόζονται προωθούν συνολικά τη διαφορετικότητα, αντί να εστιάζουν αποκλειστικά στη σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων βάσει φύλου. Παράλληλα, θα πρέπει να αναλάβουμε ως χώρα πρωτοβουλίες για την υιοθέτηση κοινών συστημάτων αξιολόγησης και την παροχή αμοιβών χωρίς διακρίσεις.