'Ηπειρος:Πολυάριθμα μοναστήρια και ναοί στη Χάρη της Παναγιάς

Η Παναγία αγαπήθηκε και τιμήθηκε σε μεγάλο βαθμό και στην Ήπειρο. Αυτό μαρτυρούν  τα πολυάριθμα μοναστήρια τα αφιερωμένα στην χάρη της αλλά και οι ναοί που βρίσκονται σχεδόν σε κάθε κατοικημένη περιοχή και τα καντήλια που καίνε σε κάθε γωνιά της ηπειρωτικής γης.

Περιοχή πολυβασανισμένη, με μακραίωνη ιστορία καταπίεσης και υποδούλωσης, η Ήπειρος πρόταξε και χρησιμοποίησε την πίστη και το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα για να διατηρήσει την ταυτότητά της.

Στην Παναγία στήριξαν οι άνθρωποι της περιοχής τις ελπίδες τους όσο σε κανέναν άλλο άγιο. Ήταν η Παναγιά όλων, η μητέρα των φτωχών, των αγωνιστών στα μέτωπα, των γυναικών που έμεναν πίσω και καρτερούσαν τους συζύγους και τα παιδιά τους από τις μάχες.

Για τον Ηπειρώτη η Θεοτόκος είναι η Μάνα, η προστάτιδα, η σύμμαχος και συμπαραστάτης, η Υπέρμαχος στρατηγός, η αρωγός σε κάθε δύσκολη στιγμή.

Η Παναγία της Δουραχάνης.

Στην Αμφιθέα Ιωαννίνων, στις όχθες της λίμνης Παμβώτιδας, είναι κτισμένο το μοναστήρι της Παναγίας Ντουραχάνη. Η ανέγερση του μοναστηριού οφείλεται σε θαύμα που έλαβε χώρα το 1434, τέσσερα χρόνια μετά την οριστική υποταγή των Ιωαννίνων στους Τούρκους το 1430. Εκείνη την εποχή ο Ντουραχάν πασάς, Μπέης της Ρούμελης, ήρθε στην Ήπειρο για να καταστείλει μια τοπική ανταρσία. Ήταν χειμώνας και μάλιστα πολύ βαρύς και το χιόνι είχε σκεπάσει την περιοχή. O Ντουραχάν πασάς έφτασε στις ανατολικές όχθες της λίμνης, η οποία είχε παγώσει και χωρίς να το αντιληφθεί πέρασε μαζί με όλο το στρατό  του πάνω από τη λίμνη φτάνοντας στην απέναντι όχθη. Όταν πληροφορήθηκε τον κίνδυνο που διέτρεξε ο ίδιος αλλά και το στράτευμά του, απέδωσε τη σωτηρία του σε κάποιο θαύμα  της Παναγίας καθώς στο σημείο απ’ όπου διαπεραιώθηκε βρισκόταν ένα εικονοστάσι της Παναγίας. Ο Ντουραχάν πασάς αλλαξοπίστησε και για να δείξει την ευγνωμοσύνη του  στην Παναγία ίδρυσε στη θέση εκείνη την ομώνυμη Μονή, την Παναγία Ντουραχάνη.

Η Παναγία της Τσούκας

Η Μονή Τσούκας, κοντά στο χωριό Ελληνικό Ιωαννίνων, χτίστηκε το 1190 σε  υψόμετρο 760 μέτρων στο χείλος γκρεμού με θέα στη χαράδρα του Αράχθου. Η ίδρυσή της οφείλεται σε θαύμα της ιερής εικόνας της Παναγίας που έως και σήμερα κοσμεί το εσωτερικό του ναού του μοναστηριού. Σύμφωνα, λοιπόν, με την παράδοση στο βράχο  Τσούκα βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Οι κάτοικοι, θέλοντας να προστατεύσουν την εικόνα, έχτισαν σε κοντινή απόσταση ένα μικρό ξωκλήσι και την τοποθέτησαν στο εσωτερικό του. Την επόμενη μέρα, όμως, η εικόνα πήγε ξανά και στάθηκε στο ίδιο σημείο πάνω στο βράχο.

Αυτό εκλήφθηκε ως θαύμα και έτσι ανεγέρθηκε το μεγάλο  μοναστήρι ακριβώς πάνω από τον τόπο όπου στάθηκε η εικόνα. Πήρε το όνομά της από την κορυφή ενός λόφου που είναι χτισμένη, καθώς «Τσιούκα Ανάλτα» στα βλάχικα σημαίνει «υψηλή κορυφή».

 Η Παναγία της Πλάκας ή Πλακιώτισσα

Στα σύνορα των Νομών Άρτας και Ιωαννίνων, ανάμεσα στα δυο βουνά Τζουμέρκα και Ξεροβούνι, στην άκρη του συνοικισμού Πλάκα, βρίσκεται το ιστορικό Μοναστήρι της Παναγίας της Πλάκας ή Πλακιώτισσας. Εκεί φιλοξενούνταν εικόνα της Παναγίας, τα θαύματα της οποίας είχαν καταστήσει το μοναστήρι σημαντικό πόλο έλξης για τους πιστούς της ευρύτερης περιοχής των Τζουμέρκων.

Το πρώτο θαύμα, το οποίο μαρτυρείται και στο οποίο οφείλεται η ονομασία  Πλακιώτισσα, συνέβη όταν το μοναστήρι, στο οποίο κατοικούσαν αρκετοί μοναχοί, ήταν πολύ πλούσιο και είχε στην κατοχή του μεγάλα κοπάδια γιδοπροβάτων, τα οποία οι βοσκοί του μοναστηριού συνήθιζαν να πηγαίνουν για βοσκή στην απέναντι πλαγιά του Ξεροβουνιού, προκαλώντας έτσι την αντίδραση των εκεί κατοίκων, οι οποίοι, καθώς ήθελαν στο δάσος της περιοχής τους να βόσκουν μόνο τα δικά τους ζώα, αποφάσισαν να διώξουν τα ζώα της Παναγίας από το δάσος. Μια ομάδα, λοιπόν, ανέβηκε στο δάσος και έδιωξε με βίαιο τρόπο τους βοσκούς και τα ζώα. Οι βοσκοί επέστρεψαν στο μοναστήρι, διηγήθηκαν στον ηγούμενο το πάθημά τους, και εκείνος, αφού μπήκε στην εκκλησία της Παναγιάς, σήκωσε τη θαυματουργή εικόνα της από το εικονοστάσι, την έβγαλε έξω, στάθηκε κοντά σε ένα γέρικο δέντρο που είχε ένα μεγάλο κοίλωμα (κουφάλα) και κοιτάζοντας απέναντι στην πλαγιά, όπου έγινε το κακό είπε: «Παναγία μου, δες το κακό που σου έκαναν». Ύστερα έβαλε την ιερή εικόνα μέσα στο κοίλωμα και, αφού το έφραξε με ένα κλαδί, είπε στην Παναγία: «Παναγιά μου, δεν θα σε βγάλω από εδώ, αν δεν κάνεις το θαύμα σου».

Σε λίγο ένα μικρό σύννεφο εμφανίστηκε ακριβώς πάνω από το δάσος, όπου έβοσκαν τα γιδοπρόβατα της Παναγιάς, μεγάλωσε, μαύρισε και άρχισε να ρίχνει για ώρα τόσο δυνατή βροχή, ώσπου κάποια στιγμή ακούγεται μια μεγάλη βουή. Από το πολύ νερό το δάσος κόπηκε και άρχισε να κατεβαίνει προς τα κάτω. Όταν σταμάτησε η βροχή, βγήκαν οι μοναχοί της Μονής να δουν τι έγινε. Στο μέρος όπου πρώτα υπήρχε το πανέμορφο δάσος, τώρα φάνηκε μια τεράστια πλάκα άσπρη και καθαρή σαν γυαλί. Ο ηγούμενος βλέποντας το θαύμα έβγαλε την εικόνα από την κρυψώνα και την τοποθέτησε ξανά στο εικονοστάσι. Από τότε το μέρος ονομάστηκε «Πλάκα», ο συνοικισμός και αυτός «Πλάκα» και η Παναγία πήρε το όνομα «Παναγία Πλακιώτισσα».

Παναγία η Χρυσοβιτσινή

Το αρχαίο, ένδοξο και πλούσιο μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοβίτσας βρίσκεται στο Δήμο Εγνατίας στο ομώνυμο χωριό Χρυσοβίτσα και είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Παναγίας.

Το χωριό πήρε το όνομα από την εικόνα της Παναγίας, που με θαυμαστό τρόπο έφυγε από το χωριό Στριγγανία της Επαρχίας Τριχωνίδας και το ναό της   «Χρυσοβίτζης», όπου για πρώτη φορά βρέθηκε η εικόνα το 533 μ.Χ. , και αφού περιπλανήθηκε πηγαίνοντας, πάντα με θαυμαστό τρόπο, στη Μονή Βαρλαάμ των Μετεώρων και στη συνέχεια στη Μονή Βωτζά (Βουτσά ), που βρίσκεται στο χωριό Γρεβενίτι, έφτασε στο δάσος του χωριού Παλαιόμυλος, όπως ονομαζόταν πριν την εμφάνιση της Εικόνας το σημερινό χωριό Χρυσοβίτσα.

Εκεί στο δάσος κάποια γυναίκα που την έλεγαν Λαμπρινή, από το χωριό Παλαιόμυλος που βρισκόταν στους πρόποδες του δάσους, πηγαίνοντας να κόψει ξύλα βλέπει μια γυναίκα να στέκεται ντυμένη σαν βασίλισσα, εκεί που σήμερα είναι κτισμένη η εκκλησία.

Είπε στη Λαμπρινή : « Να πας, χριστιανή, στο χωριό σου και να πεις στον παπα-Μιχαήλ και στους δυο γέροντες του χωριού να έρθουν εδώ και να οικοδομήσουν το σπίτι μου (να κτίσουν ναό ) και εδώ γύρω από το σπίτι μου να κτίσουν το χωριό τους και θα έχουν έτσι την παντοτινή μου προστασία ». Αφού συνέβηκαν κι άλλα θαυμαστά γεγονότα πείσθηκε κι ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων, που ήθελε να πάρει τη θαυματουργική εικόνα στα Γιάννενα, πως η Παναγία ήθελε να μείνει στον τόπο που εμφανίστηκε και έτσι κτίσθηκε ναός που ονομάστηκε εκκλησία—μονή της Χρυσοβίτσας.

Παναγία η Μολυβδοσκέπαστη

Βρίσκεται 17 χιλιόμετρα από την Κόνιτσα στη συμβολή του Αωού και του Σαραντάπορου σε μια κατάφυτη περιοχή και μόλις 300 μέτρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, στην ομώνυμη μονή.

Λέγεται Μολυβδοσκέπαστη διότι ολόκληρη η στέγη του Ι. Ναού ήταν σκεπασμένη με φύλλα μολυβιού. Το μολύβι το πήραν οι Τούρκοι κάνοντάς το βόλια και έμεινε έκτοτε η ονομασία χωρίς σήμερα να είναι σκεπασμένη με μολύβι.

Από το 1300 μ.Χ. λειτουργούσε και ως σχολή χειρογράφων.

Στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν το κρυφό σχολειό της περιοχής.

Η τελευταία φορά που ανακαινίσθηκε η μονή ήταν το έτος 1522 αφού υπήρχαν φθορές από λεηλασίες. Όμως ακόμα και τον 20ο αιώνα υπέστη πολλές λεηλασίες από τους Ιταλούς καθώς και από φωτιά που έβαλαν οι Γερμανοί στα κελιά των μοναχών.

Ο μεγαλύτερος θησαυρός της Ι. Μονής είναι η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας. Είναι η πρώτη εικόνα του Μοναστηριού, η οποία έχει την προέλευσή της από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Πωγωνάτο. Τα θαύματα της Παναγίας της Μολυβδοσκέπαστης είναι πολλά. Ανάμεσα στα γνωστά και άγνωστα θαύματα που γίνονται συνέχεια, είναι πολλές οι αναφορές για άτεκνα ζευγάρια που απόκτησαν παιδιά μετά από τάμα και βέβαια το αποδίδουν στη χάρη της Παναγίας.

Παναγία της Κηπίνας

Μονή που βρίσκεται  βρίσκεται κοντά στον ομώνυμο οικισμό, κοντά στο χωριό Καλλαρύτες Ιωαννίνων. Είναι χτισμένη στο μέσο σχεδόν ενός τεράστιου βράχου στη βορειοανατολική πλευρά του άγριου και σπάνιας ομορφιάς φαραγγιού του Καλαρρύτικου ποταμού και προκαλεί θαυμασμό η θεμελίωση και το χτίσιμο σε τόσο ύψος, πάνω από κατακόρυφους βράχους. Η Μονή είναι αφιερωμένη στην «Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου», πανηγυρίζει όμως την Παρασκευή της Διακαινησίμου, εορτή της Ζωοδόχου Πηγής. Υπάγεται στην πνευματική δικαιοδοσία της Ιεράς Μητρόπολης Ιωαννίνων και είναι μετόχι της Ιεράς Μονής Γενεσίου της Θεοτόκου Τσούκας. Το όνομα, σύμφωνα με γλωσσολόγους, προέρχεται μάλλον από το σλάβικο «Κιπ», που σημαίνει εικόνα ή ζωγραφιά και την κατάληξη -ίνα, όνομα που πήρε αργότερα και ο γειτονικός οικισμός Αρμπορέσι, στα όρια του οποίου βρίσκεται το μνημείο. Μια άλλη εκδοχή για το όνομα αναφέρει ότι η Μονή οφείλει το όνομά της πιθανά στους κήπους που καλλιεργούσαν οι μοναχοί κάτω από αυτήν.   Ο Σεραφείμ Ξενόπουλος ή Βυζάντιος, Μητροπολίτης Άρτας, γράφει ότι το μοναστήρι οικοδομήθηκε το 1212 από τον Επίσκοπο Γρηγόριο, όταν δημιουργήθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Η παράδοση λέει ότι οι μοναχοί της Ιεράς Μονής Βύλιζας, που βρίσκεται απέναντι, έβλεπαν στο συγκεκριμένο σημείο καντήλι να καίει και αποφάσισαν να χτίσουν εκεί νέο μοναστήρι. Κατά μια άλλη εκδοχή, στη διαδικασία επιλογής ηγούμενου για την Ιερά Μονή Βύλιζας ένας από τους υποψηφίους διαφώνησε γιατί θεώρησε ότι αδικήθηκε, αποχώρισε με μερικούς καλόγερους και ψάχνοντας τη γύρω περιοχή έφθασαν στο συγκεκριμένο σημείο όπου άρχισαν να χτίζουν νέο μοναστήρι.
ΠΗΓΗ

Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Σπηλαιώτισσας  Αρίστης

Το μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας είναι χτισμένο επάνω σε βράχο, στην αριστερή όχθη του Βοϊδομάτη ποταμού. Βρίσκεται στον δρόμο που οδηγεί από την Αρίστη στο Πάπιγκο και είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Κατά τον Ι. Λαμπρίδη το μοναστήρι χτίστηκε το 1579 ενώ επιγραφές που σώζονται αναφέρουν ότι χτίστηκε το 1665 από τους μοναχούς Ιωακείμκαι Σωφρόνιο και το αγιογράφησε ο μοναχός Παρθένιος το έτος 1673.

Στο μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας κατέφευγαν οι κάτοικοι όταν κινδύνευαν από τους Τούρκους ενώ μεγάλη ακμή και φήμη απέκτησε η μονή στα τέλη του 17ου αιώνα και στις αρχές του 18ου αιώνα.

Το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι άριστης τέχνης του 17ου αιώνα ενώ το ηγουμενείο έχει διακόσμηση με φυτικές παραστάσεις, έργο του Χιονιαδίτη ζωγράφου Γ. Αναστασίου που το ζωγράφισε το Μάρτιο του 1874.

Οι τοιχογραφίες της μονής χρονολογούνται από το 1673 και είναι έργο των ζωγράφων Ιωάνη, Δημητρίου και Γεωργίου.


Το μοναστήρι διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση εξαιτίας των διαδοχικών εργασιών συντήρησης των τελευταίων χρόνων. Η μονή, αν και αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, εορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής.


Μονή Παναγίας Ραϊδιώτισσας Βροσύνας

Η Μονή Ραϊδιώτισσας αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, πήρε το όνομά της γιατί είναι κτισμένη πάνω σε “ραϊδιά”, απότομα βράχια στην πλαγιά του Ζαλογγίκου ποταμού, 15 λεπτά από την Βροσύνα. Σύμφωνα με εντοιχισμένες επιγραφές η μονή κτίσθηκε το 1628 ή το 1631, ενώ πιθανότατα ανακαινίσθηκε το 1829 από τον ηγούμενο Νικόδημο και τον Γεώργιο Μάνθο ή Μάντζο.



    Το μοναστήρι είχε πέντε κελιά, σήμερα ερειπωμένα. Το καθολικό είναι εντυπωσιακό, χτισμένο σε κοίλωμα του βράχου. Εσωτερικά η εκκλησία είναι θολωτή, με τον θόλο να στηρίζεται σε δύο κίωνες. Οι τοίχοι είναι αγιογραφημένοι. Σημαντικά κειμήλια της μονής ήταν οι Δεσποτικές εικόνες του τέμπλου, οι οποίες κλάπηκαν το 1966 και μια ασημένια λειψανοθήκη του 1771, που σήμερα φυλάσσεται στην εκκλησία Αγ. Γεωργίου Βροσύνας. Σήμερα η μονή, αν και διατηρητέο μνημείο είναι εγκαταλελειμμένη.


.Μονή Παναγία Τόσκεσι (1742) Αχλαδέα

Η Μονή αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου βρίσκεται στις Αχλαδιές (Τόσκεσι) της Λάκκας Σουλίου, τέσσερα χιλιόμετρα από τον δρόμο Βαριάδων-Δερβιζάνων.

    Το καθολικό κτίστηκε στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο, λιθόκτιστο προστώο στη νότια πλευρά και κωδωνοστάσιο στη δυτική. Ο ναός χρονολογείται το έτος 1742 (ή κατά τον Καμαρούλια το 1714 ή 1772) και κτίστηκε με συνδρομή των επιτρόπων Αλ. Τζίμα από το Τόσκεσι και Ιω. Κονταξή από τη Λίππα.

    Στο εσωτερικό οι τοιχογραφίες έγιναν το έτος 1810 και είναι έργο των ζωγράφων Κωνσταντίνου (ιερέα), του υιού του Ιωάννη (ιερέα) και του Χριστοδούλου, σύμφωνα με επιγραφή στο υπέρθυρο της δυτικής εισόδου. Στα κελιά της Μονής λειτουργούσε θεραπευτήριο αρρώστων.


    Σήμερα εκτός του καθολικού σώζονται δύο επισκευασμένα κελιά (το ένα ως ξενώνας και το άλλο ως μουσείο ), το ανακαισμένο το 1960 οστεοφυλάκιο και δεξαμενή βρόχινου νερού. Κοντά στη μονή βρίσκεται εκκλησάκι της Γέννησης της Θεοτόκου (Παναγιά του Λαμπόβου), μικρή μονόκλιτη βασιλική του 13-14ου αι., ανακαινισμένη το 1985. Είναι χτισμένη με πωρόλιθο και οι σωζόμενες τοιχογραφίες είναι αρκετά φθαρμένες.
Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μετσόβου

Η Μονή Παναγίας Μετσόβου (μοναστήρι της Κάτω Πολιτείας ή του Κάτω Ποταμού) ιδρύθηκε τον 17ο-18ο αιώνα και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Η θέση του μοναστηριού και οι μαρτυρίες καταδεικνύουν ότι το μοναστήρι εξυπηρετούσε τους οδοιπόρους που έπαιρναν το δρόμο του Ζυγού για να φθάσουν στη Θεσσαλία. Οι ηγούμενοι της Μονής είχαν την οικονομική διαχείριση των υποστατικών της και ρύθμιζαν τον αγροτικό και κτηνοτροφικό μηχανισμό της. Αυτοί υπέγραφαν δωρητήρια, ενοικιαστήρια, μίσθωναν εργάτες και κανόνιζαν τις ελεημοσύνες του. Από δεφτέρια λογαριασμών (1730 και μετά), από αποδείξεις πληρωμής και κτίσματα, αντικείμενα, αχερώνες, αμπέλια, βαρέλια κρασιού μαθαίνουμε τι περιουσία είχε η μονή, η οποία ήταν σε σύγκριση με άλλες φτωχή. Από το 1958 η Μονή έμεινε κλειστή, για να ανακαινιστεί και να ξαναλειτουργήσει το 1977 από τη μοναχή Θέκλα.


Η μονή βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον οικισμό του Μετσόβου, στη διασταύρωση των δύο παραποτάμων του Αράχθου, του Μετσοβίτικου και του Ανηλιώτικου.
ΠΗΓΗ