Έρευνα: αυξάνεται ο αριθμός των διεθνών φοιτητών στην ΕΕ – χαμηλά κίνητρα για παραμονή στην Ελλάδα

Από Σοφία Ελανίδου | EurActiv.gr
Ο αριθμός των διεθνών φοιτητών που έρχονται στην ΕΕ για σπουδές αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης (ΕΜΝ). Η Ελλάδα, ωστόσο, δεν παρέχει ισχυρά κίνητρα για να τους κρατήσει.

Το 2017, οι πιο δημοφιλείς προορισμοί για σπουδαστές από τρίτες χώρες ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός διεθνών φοιτητών προέρχονταν από την Κίνα, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ινδία.

Ο αριθμός των διεθνών φοιτητών που έρχονται στην ΕΕ για να πραγματοποιήσουν τις σπουδές τους έχει αυξηθεί σταθερά τα τελευταία χρόνια. Το 2017 εκδόθηκαν πάνω από 460.000 άδειες παραμονής για λόγους σπουδών στην ΕΕ, ενώ οι πιο δημοφιλείς προορισμοί για τους σπουδαστές που έρχονται στην ΕΕ το 2017 είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία, οι οποίες εξέδωσαν περίπου το ήμισυ όλων των πρώτων αδειών διαμονής για λόγους σπουδών στην ΕΕ.

Η μελέτη του ΕΜΝ διερεύνησε τις εθνικές πολιτικές και πρακτικές σε 25 κράτη μέλη, υπό το πρίσμα της μεταφοράς της οδηγίας για τις σπουδές και την έρευνα [(ΕΕ) 2016/801)], η οποία καθορίζει κοινό πλαίσιο εισόδου και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών για σκοπούς σπουδών στην ΕΕ.

Σύμφωνα με την έρευνα, σχεδόν τα μισά από όλα τα κράτη μέλη θεωρούν την προσέλκυση και τη διατήρηση των διεθνών σπουδαστών ως πολιτική προτεραιότητα. Οι σπουδαστές από τρίτες χώρες θεωρούνται γενικά σημαντικοί για τις μελλοντικές επενδύσεις, την οικονομική ανάπτυξη και την καινοτομία.

Οι σπουδές μπορούν να αποτελέσουν ένα νόμιμο κανάλι για τη μετανάστευση και οι επιτυχημένες πολιτικές προσέλκυσης και διατήρησης των σπουδαστών μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση του αριθμού των ειδικευμένων εργαζομένων, στην αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού και στην αντιμετώπιση των δημογραφικών αλλαγών.

Επιπλέον, τα δίδακτρα για τους διεθνείς φοιτητές είναι γενικά υψηλότερα από ό,τι για τους πολίτες της ίδιας χώρας ή πολίτες της ΕΕ, γεγονός που σημαίνει ότι οι διεθνείς φοιτητές παρέχουν επίσης οικονομικά οφέλη στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Γιατί έρχονται στην Ευρώπη

Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι πιο κοινές προσεγγίσεις για την προσέλκυση διεθνών σπουδαστών περιελάμβαναν δραστηριότητες προώθησης και διάδοσης πληροφοριών, καθώς και υποτροφίες και προγράμματα διαθέσιμα στην αγγλική γλώσσα.

Οι προκλήσεις που εντοπίστηκαν περιλάμβαναν την περιορισμένη διαθεσιμότητα μαθημάτων σε ξένες γλώσσες και κυρίως στα αγγλικά, τις χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες για τη χορήγηση βίζας και αδειών παραμονής, τις ανεπαρκείς ευκαιρίες υποτροφιών και τις ελλείψεις σε παροχές φοιτητικής στέγασης.

Στην Ελλάδα, τα κίνητρα για τους διεθνείς φοιτητές ώστε να επιλέξουν τη χώρα μας ήταν κυρίως οικονομικά, συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας υποτροφιών, των προγραμμάτων στα αγγλικά και των δραστηριοτήτων προώθησης και διάδοσης πληροφοριών. Μεταξύ των προκλήσεων ήταν η προοπτική της οικογενειακής επανένωσης και η ανεπαρκής υποστήριξη των συζύγων και μελών της οικογένειας των φοιτητών.

Μετά την αποφοίτηση

Επιπρόσθετα, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών, διαπιστώθηκε ότι τα περισσότερα κράτη μέλη που συμμετείχαν στη μελέτη έχουν θεσπίσει μέτρα για τη διευκόλυνση της εισόδου των διεθνών φοιτητών στην εθνική αγορά εργασίας, έτσι ώστε να καλυφθούν οι εθνικές ανάγκες.

Σύμφωνα με τη μελέτη, ορισμένοι παράγοντες που συνέβαλαν σημαντικά στην προσέλκυση σπουδαστών δεν επαρκούσαν απαραίτητα όμως και για τη διατήρηση των σπουδαστών στη χώρα σπουδών τους. Για παράδειγμα, τα προγράμματα που διδάσκονται στα αγγλικά είχαν θετικό αντίκτυπο στον αριθμό των διεθνών φοιτητών αλλά δεν διευκόλυναν τη μακροπρόθεσμη ένταξή τους στην αγορά εργασίας.

Δυσκολίες εντοπίστηκαν επίσης στην παροχή ευνοϊκών συνθηκών για την προσέλκυση φοιτητών και την παράλληλη αποφυγή της κατάχρησης της φοιτητικής διαδρομής για άλλους σκοπούς μετανάστευσης.

Η Ελλάδα σκόραρε χαμηλά όσον αφορά τα κίνητρα για τη διατήρηση των διεθνών φοιτητών, κυρίως για λόγους όπως η περιορισμένη πρόσβαση στην εθνική αγορά εργασίας, η μη απαλλαγή από τα κατώτατα όρια μισθών, η μη απαλλαγή υποχρέωσης λήψης άδειας εργασίας, όπως επίσης και η χαμηλή προοπτική οικογενειακής επανένωσης και η μη απαλλαγή από τις ποσοστώσεις μετανάστευσης.

Η οδηγία για τις σπουδές και την έρευνα [(ΕΕ) 2016/801]

Η οδηγία για τις σπουδές και την έρευνα [(ΕΕ) 2016/801], χωρίς να περιορίζεται στους φοιτητές, είναι η νομοθετική πράξη σε επίπεδο ΕΕ που καθορίζει τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών που εισέρχονται στην ΕΕ για σπουδές.

Η οδηγία αποσκοπεί να καταστήσει την ΕΕ πιο ελκυστικό προορισμό για τους διεθνείς σπουδαστές, εναρμονίζοντας τις συνθήκες εισδοχής. Έως και τη δημοσίευση της παρούσας έκθεσης του ΕΜΝ, η πλειοψηφία των κρατών μελών είχε ήδη ολοκληρώσει τη μεταφορά της οδηγίας ή είχε στόχο να την ολοκληρώσει μέχρι τις αρχές του 2019. Η Δανία, η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν συμμετέχουν στην οδηγία.

Οι κύριες πρόσφατες αλλαγές πολιτικής που εισήγαγαν τα κράτη μέλη περιλάμβαναν μέτρα, αφενός, για να διευκολύνουν τη διοικητική διαδικασία της μετανάστευσης και, αφετέρου για να διευκολύνουν την πρόσβαση των διεθνών αποφοίτων στην αγορά εργασίας. Ορισμένα κράτη μέλη, ιδίως η Εσθονία και η Ισπανία, απελευθέρωσαν τους κανόνες οικογενειακής επανένωσης όσον αφορά τους διεθνείς φοιτητές. Σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν επίσης θεσπιστεί ειδικά προγράμματα ένταξης.

Από την άλλη πλευρά, σε άλλα κράτη μέλη, οι νομικές και πολιτικές εξελίξεις δεν έδειξαν σαφή μεταστροφή προς την απελευθέρωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πολιτικές έγιναν πιο περιοριστικές κατά κάποιο τρόπο, συμπεριλαμβανομένου του Βελγίου και του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου οι κανόνες φοιτητικής μετανάστευσης επικεντρώθηκαν κυρίως στην πρόληψη της κατάχρησης αυτού του νόμιμου καναλιού μετανάστευσης.