Η περίθαλψη των Ελλήνων στρατιωτών το 1940

Η Ελλάδα από το 1936 έως το 1940 διανύει μία περίοδο ολοκληρωτικής αναδιοργάνωσης του στρατού της, μετά την ιδιαίτερα δεινή θέση στην οποία είχε περιέλθει τα χρόνια που ακολούθησαν τους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Μεσοπόλεμο.

Υποχρηματοδότηση, ανεπαρκές και παλαιό πολεμικό υλικό, μειωμένο προσωπικό ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά των Ενόπλων Δυνάμεων. Από το 1936 που αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου τα ηνία του στρατού ο Ιωάννης Μεταξάς, πενταπλασιάζει σχεδόν τα κονδύλια, εστιάζοντας τόσο στον επανεξοπλισμό του στρατεύματος όσο και στην προετοιμασία του για ενδεχόμενη πολεμική σύγκρουση. Καταρτίζεται σχέδιο πολεμικής προετοιμασίας, το οποίο λαμβάνει την τελική του μορφή σαν «Σχέδιο επιστρατεύσεως 1939β» αμέσως μετά την κατάληψη της Αλβανίας από τους Ιταλούς το 1939.

Το «σχέδιο επιστρατεύσεως» μαζί με τον «αναγκαστικό νόμο 2005/39» περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και τον υγειονομικό σχεδιασμό του στρατού. Στρατιωτικά νοσοκομεία, στελέχωση με κατάλληλο προσωπικό, επίταξη φαρμακευτικού και υγειονομικού υλικού για τη δημιουργία αποθέματος, δημιουργία νοσηλευτικών μονάδων στην επικράτεια μέσω επίταξης είτε σε υπάρχοντα δημόσια νοσοκομεία είτε σε εγκαταστάσεις που δεν χρησιμοποιούνταν σαν νοσοκομεία, αλλά είχαν τις υποδομές σε έκτακτες καταστάσεις να μετατραπούν σε χώρους νοσηλείας και, τέλος, ειδικό σχέδιο νοσηλείας και διακομιδών. Με την κήρυξη της επιστράτευσης, μετά την 28η Οκτωβρίου 1940, πέραν των προβλεπόμενων στρατιωτικών νοσοκομείων, κρίθηκε αναγκαίο να αναπτυχθούν και επιπλέον μονάδες. Αρσάκειο, Κολλέγιο Ψυχικού, Λεόντειο Λύκειο Πατησίων και Μαράσλειο Διδασκαλείο ήταν μερικά από τα σημεία που μετατράπηκαν σε νοσηλευτικές μονάδες την περίοδο του πολέμου. Στην επικράτεια στρατιωτικά νοσοκομεία αναπτύχθηκαν σε Θεσσαλονίκη, Βέροια, Ιωάννινα, Κοζάνη, Καστοριά, Αγρίνιο, Κιλκίς, Άρτα, Αλεξανδρούπολη κ.α.

Το ανώτερο προσωπικό που κλήθηκε να επανδρώσει τα στρατιωτικά νοσοκομεία ήταν στο μεγαλύτερο ποσοστό του είτε έφεδροι εκ μονίμων είτε έφεδροι εξ εφέδρων αξιωματικοί Υγειονομικού. Λίγοι ήταν οι μόνιμοι αξιωματικοί του Υγειονομικού, οι οποίοι λάμβαναν κυρίως διοικητικές θέσεις σε νευραλγικούς νοσηλευτικούς σχηματισμούς. Το υπόλοιπο προσωπικό ήταν ένας μικρός αριθμός μόνιμων αδελφών νοσοκόμων, κατώτερο προσωπικό και νοσοκόμοι, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν έφεδροι και δεν είχαν εκπαιδευτεί στα καθήκοντα του νοσοκόμου. Σημαντική ήταν και η προσφορά του Ερυθρού Σταυρού. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός παρέχει νοσηλευτική φροντίδα, στελεχώνει νοσοκομειακές μονάδες και σταθμούς πρώτων βοηθειών για την περίθαλψη των τραυματιών, διοργανώνει συσσίτια και διανέμει κουβέρτες και είδη ρουχισμού. Επάνδρωσε τον αγώνα με περίπου 2.800 διπλωματούχες και αδελφές εθελόντριες και 120 γυναίκες οικονόμους. Διέθεσε δύο χειρουργεία των 350 κλινών, ένα νοσοκομείο εκστρατείας 400 κλινών, ένα νοσοκομείο διακομιδής 250 κλινών, το τμήμα Ερυθρού Σταυρού στη Θεσσαλονίκη και το νοσοκομείο στην Αθήνα.

Κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων, η φύση του εδάφους, οι χαμηλές θερμοκρασίες, οι ημιτελείς οδικοί άξονες της ορεινής Ελλάδας, αλλά και οι συνεχείς ιταλικές αεροπορικές επιθέσεις αποδείχθηκαν από τα πιο σημαντικά προβλήματα στην περίθαλψη των τραυματιών. Ενδεικτική είναι η έκθεση του διευθυντή της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου, η οποία αναφέρει: «…Η φύσις του εδάφους και η τακτική του πολέμου ιδίως με τας αεροπορικός επιδρομάς, ως και αι εκτάσεις των τομέων εκάστης μεραρχίας εκώλυον την ταχείαν και έγκαιρον ιατρικήν περίθαλψιν των τραυματιών και ασθενών…».

Η λύση ήρθε με την ανάπτυξη Νοσηλευτικών Σχηματισμών Εκστρατείας, Ορεινών Χειρουργείων, με τη μετακίνηση ανεφοδιαστικών οργάνων και τη σύσταση Ειδικών Σωμάτων Διακομιδής. Επίσης, προς αποφυγήν των αεροπορικών επιδρομών οι διακομιδές πραγματοποιούνταν αναγκαστικά τη νύχτα, με δυσμενείς όμως επιπτώσεις για τους διακομιζόμενους και το προσωπικό. Επιπλέον, η χρήση λιπαντικών ουσιών και ειδικών μάλλινων επιδέσμων και καλτσών, που κατά χιλιάδες οι Ελληνίδες κάθε ηλικίας έπλεκαν και έστελναν στο μέτωπο, βοήθησε στην αντιμετώπιση του χιονιού και των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών.

Στην Έκθεση της Διευθύνσεως Υγειονομικής Υπηρεσίας του Γενικού Στρατηγείου αναφέρεται συγκεκριμένα: «…Καθ’ όλον το εξάμηνον διάστημα του πολέμου διεκομίσθησαν εβδομήντα πέντε χιλιάδες (75.000) περίπου τραυματίαι, παγόπληκτοι και ασθενείς, ήτοι αναλυτικώς τριάντα δύο χιλιάδες (32.000) τραυματίαι, είκοσι τρεις χιλιάδες (23.000) παγόπληκτοι και είκοσι χιλιάδες (20.000) ασθενείς…».

Επιπρόσθετα, νοσηλευτικές εγκαταστάσεις δέχτηκαν βομβαρδισμούς, ακόμα και με εμφανή τη σημαία του Ερυθρού Σταυρού. Αυτές ήταν στο χωριό Κοσίνα, στο Κόουτς, στους Αγίους Σαράντα και στα Ιωάννινα.

Σημαντική ήταν όμως και η προσφορά του Πολεμικού Ναυτικού στον «αγώνα» του Υγειονομικού. Το εκπαιδευτικό πλοίο «Άρης» χρησιμοποιήθηκε ως πλωτό νοσοκομείο. Διέθετε 110 κλίνες και 3 δωμάτια για τη νοσηλεία αξιωματικών. Ένα άλλο πλωτό νοσοκομείο, με σημαντική προσφορά, ήταν και το «Αττική», χωρητικότητας 2.561 τόνων και δυνάμεως 362 κλινών. Πλωτά νοσοκομεία χρησιμοποιήθηκαν επίσης και τα επίτακτα επιβατηγά πλοία «Άνδρος», «Αρντένα», «Αλμπέρτα», «Πύλαρος», «Τήνος», «Εσπέρος», «Πολικός» και «Μοσχάνθη». Δυστυχώς τα πλοία «Αττική» και «Εσπέρος» βυθίστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου μετά από επίθεση γερμανικών βομβαρδιστικών αεροπλάνων.

Το τέλος του πολέμου άφησε πίσω του 13.325 νεκρούς, 62.663 τραυματίες και 1.278 εξαφανισμένους. Ο ηρωισμός του υγειονομικού σώματος ήταν εφάμιλλος με αυτόν του Πεζικού και των υπόλοιπων σωμάτων. Αξίζει να σημειωθεί μάλιστα ότι οι απώλειές του ήταν σε μέγεθος αμέσως μετά από αυτές του Πεζικού. Με ελάχιστα μέσα, με αυταπάρνηση και έντονη τη διάθεση της αυτοθυσίας, εθελοντές και μόνιμο προσωπικό του Υγειονομικού υπερασπίστηκαν και αυτοί με τη συνεισφορά τους την εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Πατρίδας μας.
nextdeal.gr
Πηγή: Στοιχεία από τη διδακτορική διατριβή του στρατιωτικού ιατρού Κωνσταντίνου Γεωργίου