Διατροφή και καρκίνος του προστάτη

 

της Ειρήνης Κύρα

& της Πηνελόπης Δουβόγιαννη mednutrition.gr

Ο καρκίνος είναι μια πολυπαραγοντική νόσος για την εκδήλωση της οποίας χρειάζεται συνήθως να συντρέχουν πολλά γεγονότα: να υπάρχει, για παράδειγμα, μια γενετική προδιάθεση και όταν το άτομο εκτεθεί σε κατάλληλο περιβάλλον (ατμοσφαιρική ρύπανση, διατροφή, κάπνισμα, αμίαντος κ.ά.), εμφανίζεται η νόσος. Πρόκειται για μια σιωπηλή ασθένεια, καθώς τα συμπτώματά της καθυστερούν να φανούν, με αποτέλεσμα η ίαση να μην είναι πάντα εφικτή. Για τον λόγο αυτό, πολλοί εμφανίζουν μια προκατάληψη ακόμα και στην αναφορά της λέξης «καρκίνος»! Ωστόσο, σήμερα η φαρμακοθεραπεία μπορεί να καθυστερήσει σημαντικά την εξέλιξη της νόσου και πολλοί τύποι καρκίνου είναι αντιμετωπίσιμοι, χάρη στην έγκαιρη διάγνωση!

Τι συμβαίνει με τον καρκίνο του προστάτη;

Στην περίπτωση του καρκίνου του προστάτη, υπάρχει ισχυρή σύνδεση με το γενετικό υπόβαθρο, όπως φαίνεται από την υψηλότερη συχνότητα της νόσου σε άτομα με θετικό οικογενειακό ιστορικό και αφρικανικής φυλής. Η ηλικία, είναι το τρίτο πιο σημαντικό στοιχείο που παίζει ρόλο στην ανάπτυξη της νόσου. Έτσι, ο αριθμός των πασχόντων ανδρών αυξάνει εκθετικά στις ηλικίες άνω των 55 ετών. Εκτιμάται, ότι κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται 16,3 περιστατικά ανά 100.000 άρρενες κατοίκους στις περιοχές της ανατολικής Ευρώπης.

Πώς η διατροφή επηρεάζει τον καρκίνο του προστάτη;

Η διατροφή αναμφισβήτητα σχετίζεται με την εμφάνιση καρκίνου. Ειδικότερα, είναι ένας από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που εμπλέκονται σημαντικά τόσο στην αιτιοπαθογένεια, όσο και στην πρόληψη-αντιμετώπιση των διαφόρων μορφών καρκίνου. Τα ερευνητικά δεδομένα ωστόσο, δεν είναι τόσο ισχυρά για τον καρκίνο του προστάτη.

Η υψηλή ενεργειακή πρόσληψη, αλλά και η κατανάλωση λιπαρών έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη, χωρίς όμως να υπάρχουν ενδείξεις για το είδος των λιπαρών

Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της σχέσης της διατροφής με τον καρκίνο είναι ότι μπορεί να υπάρχουν τρόφιμα που επιδρούν θετικά στην πρόληψη, και άλλα αρνητικά, όταν πια η νόσος είναι εγκατεστημένη. Έτσι, για παράδειγμα, μια διατροφή που περιέχει πολλά αυγά, αλλά και πουλερικά με το δέρμα, μπορεί να συνδέεται αρνητικά με την εξέλιξη του καρκίνου του προστάτη, ενώ πριν την έναρξή του δεν υπήρχαν ανάλογες ενδείξεις.

Διαιτητικό λίπος στον καρκίνο του προστάτη

Η συνολική πρόσληψη διαιτητικού λίπους έχει βρεθεί σε μερικές έρευνες ότι σχετίζεται θετικά με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη, τη βιοχημική υποτροπή και τη θνησιμότητα από καρκίνο του προστάτη. Πολλές πρόσφατες μελέτες όμως, έχουν δείξει ότι η συνολική πρόσληψη λίπους δεν σχετίζεται με την εμφάνιση του καρκίνου του προστάτη ή την εξέλιξη της νόσου. Βασιζόμενοι λοιπόν στα παραπάνω αντιφατικά δεδομένα, έχουν γίνει διαχωρισμοί ανάμεσα στο λίπος ζωικής ή φυτικής προέλευσης και στον τύπο του λίπους (π.χ. κορεσμένα, πολυακόρεστα, μονοακόρεστα) και στον ρόλο τους στον καρκίνο του προστάτη.

Τα αποτελέσματα από μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι η πρόσληψη ζωικού λίπους σχετίζεται πιο ισχυρά με τον καρκίνο του προστάτη από ότι η συνολική πρόσληψη λίπους. Επιπλέον, η αυξημένη κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων έχει βρεθεί ότι προστατεύει από τον καρκίνο του προστάτη.

Ω-6/Ω-3 λιπαρά οξέα

Αυτό που φαίνεται όμως ότι έχει μεγαλύτερη σημασία είναι ο λόγος κατανάλωσης ω-6:ω-3 λιπαρών οξέων. Συγκεκριμένα, έχει βρεθεί σε έρευνες ότι ο λόγος ω-6:ω-3 λιπαρών σχετίζεται θετικά με τον καρκίνο του προστάτη. Σύμφωνα με ανθρωπολογικά δεδομένα, υπολογίζεται ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν ακολουθώντας δίαιτα όπου ο λόγος ω-6:ω-3 ήταν περίπου 1:1. Σήμερα όμως, σε μία τυπική δυτική δίαιτα ο λόγος ω-6:ω-3 είναι ανάμεσα σε 10:1 με 20:1.

piges omega 3

 

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, η αύξηση της κατανάλωσης ω-3 λιπαρών (κύρια πηγή τα λιπαρά ψάρια) ή/και η μείωση της κατανάλωσης ω-6 λιπαρών (κύρια πηγή τα φυτικά σπορέλαια) μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος μείωσης του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του προστάτη και καθυστέρησης της εξέλιξης της νόσου.

Υδατάνθρακες

Η υψηλή κατανάλωση υδατανθράκων, και ιδιαίτερα υδατανθράκων με υψηλό γλυκαιμικό φορτίο (π.χ. απλοί υδατάνθρακες) έχει βρεθεί ότι σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Πειραματικά, έχει βρεθεί ότι ο περιορισμός της κατανάλωσης υδατανθράκων είναι μία αποτελεσματική στρατηγική κατά του καρκίνου του προστάτη.

Πιο συγκεκριμένα, μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι ο περιορισμός της κατανάλωσης υδατανθράκων σε 20% της συνολικής προσλαμβανόμενης ενέργειας ή λιγότερο είναι αποτελεσματικός στην αναστολή ανάπτυξης του όγκου. Μέχρι σήμερα όμως δεν υπάρχουν δημοσιευμένες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες σε ανθρώπους που να δείχνουν την αποτελεσματικότητα του περιορισμού της κατανάλωσης υδατανθράκων στον καρκίνο του προστάτη.

Καλοψημένο κρέας και κόκκινο κρέας

Η συχνή κατανάλωση κρέατος γενικά και του κόκκινου κρέατος ειδικότερα, έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Εκτός από την ποσότητα και το είδος του κρέατος, ο τρόπος μαγειρέματός του φαίνεται ότι έχει σημασία. Συγκεκριμένα, επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η κατανάλωση κρέατος που έχει μαγειρευτεί στο γκριλ ή στα κάρβουνα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.

Αποτελέσματα από τη μελέτη PLCO (Prostate, Lung, Colorectal, and Ovarian Cancer Screening Trial) έδειξαν ότι άντρες που κατανάλωναν 10 γρ. καλομαγειρεμένο κρέας την ημέρα είχαν 70% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του προστάτη. Αυτά τα ευρήματα προφανώς οφείλονται στο γεγονός ότι όταν το κρέας παραψήνεται παράγονται κάποιες ουσίες, οι ετεροκυκλικές αμίνες, οι οποίες έχει βρεθεί πειραματικά ότι προκαλούν ογκογένεση στον προστάτη. Βασιζόμενοι λοιπόν στα παραπάνω στοιχεία, η μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος και ιδιαίτερα καλοψημένου κρέατος στο γκριλ ή στα κάρβουνα μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.

Γαλακτοκομικά προιόντα, ασβέστιο και βιταμίνη D

Σε πολλές έρευνες έχει βρεθεί ότι η αυξημένη κατανάλωση γαλακτοκομικών σχετίζεται θετικά με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Επιπλέον, η κατανάλωση γαλακτοκομικών προιόντων διαφορετικής περιεκτικότητας σε λιπαρά φαίνεται ότι παίζει ρόλο. Η αυξημένη κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλής πειρεκτικότητας σε λιπαρά έχει συσχεστιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη, κάτι που δεν φαίνεται να ισχύει για την αυξημένη κατανάλωση γαλακτοκομικών πλήρων σε λιπαρά.

 Αντίθετα, η αυξημένη κατανάλωση πλήρων γαλακτοκομικών έχει βρεθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη. Σε μία πρόσφατη όμως μετα-ανάλυση δεν βρέθηκε συσχετισμός ανάμεσα στην κατανάλωση γαλακτοκομικών και τον καρκίνο του προστάτη. Αυτό πιθανώς να οφείλεται στη δράση της βιταμίνης D και του ασβεστίου. Καθώς τα δεδομένα είναι αντιφατικά, περισσότερες μελέτες χρειάζεται να γίνουν μέχρι να καταλήξουμε σε συμπερασμάτα.

Σόγια και ισοφλαβανόνες

Σε χώρες όπως η Ιαπωνία και η Κίνα, όπου η κατανάλωση προϊόντων σόγιας είναι υψηλή, η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη είναι χαμηλή. Τα φασόλια της σόγιας είναι πλούσια σε ισοφλαβανόλες, οι οποίες έχει βρεθεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες. Χρειάζονται όμως περισσότερες μελέτες για να διαμορφωθούν διαιτητικές συστάσεις.

Σελήνιο και βιταμίνη Ε

Πρόσφατα, το σελήνιο και η βιταμίνη Ε έχουν προσταθεί ως χημειοπροστατευτικά από τον καρκίνο. Στον καρκίνο του προστάτη, τα δεδομένα που έχουμε μέχρι σήμερα δείχνουν ότι ούτε η βιταμίνη Ε, ούτε το σελήνιο μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη.

Παχυσαρκία και καρκίνος του προστάτη

Εκτός από τα παραπάνω θρεπτικά συστατικά, σημαντικό ρόλο στον καρκίνο του προστάτη φαίνεται ότι παίζει η παχυσαρκία. Οι παχύσαρκοι άντρες έχει βρεθεί ότι έχουν αυξημένες πιθανότητες διάγωνσης καρκίνου του προστάτη σε προχωρημένο στάδιο. Επιπλέον, η παχυσαρκία συνδέεται αρνητικά με την πρόγνωση του καρκίνου του προστάτη.

Πρόσφατη ανασκόπηση καλοσχεδιασμένων μελετών και κλινικών δοκιμών οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το πράσινο τσάι, οι ισοφλαβόνες, το λυκοπένιο, τα κραμβοειδή λαχανικά και τα ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα μπορεί να συμβάλλουν στην πρόληψη αλλά και καθυστερημένη εξέλιξη της νόσου. Από την άλλη, η αυξημένη κατανάλωση κρέατος μπορεί να συνδέεται αρνητικά με την εξέλιξη της νόσου. Ωστόσο, για να στοιχειοθετηθεί αυτό το συμπέρασμα, απαιτούνται παραπάνω έρευνες.

Λυκοπένιο και κραμβοειδή λαχανικά κατά του καρκίνου

Μετα-ανάλυση από επιδημιολογικές έρευνες έδωσε πιο σαφή στοιχεία για την κατανάλωση κραμβοειδών λαχανικών, όπως το λάχανο, το μπρόκολο και το κουνουπίδι. Συγκεκριμένα, όσοι κατανάλωναν τέτοια λαχανικά, είχαν μικρότερη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη κατά 6% στον ευρωπαϊκό πληθυσμό, σε σχέση με αυτούς που δεν κατανάλωναν. Παράλληλα, όλο και μεγαλύτερο είναι το ενδιαφέρον των επιστημόνων για τον ρόλο που παίζει το λυκοπένο στον καρκίνο του προστάτη.

Το λυκοπένιο βρίσκεται σε μεγάλη ποσότητα στις ντομάτες, ενώ η απορρόφησή του είναι μεγαλύτερη, όταν η ντομάτα είναι μαγειρεμένη ή βιομηχανικά επεξεργασμένη, όπως στον τοματοχυμό. Οι πρώτες μελέτες είχαν πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την προστατευτική δράση του λυκοπενίου στον καρκίνο του προστάτη. Με νεότερα δεδομένα ωστόσο και με τη βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων, παρατηρείται ότι η αυξημένη πρόσληψη λυκοπενίου έχει μάλλον ουδέτερη επίδραση στην εκδήλωση και εξέλιξη της νόσου.

Ποιος ο ρόλος του σωματικού βάρους;

Όσον αφορά στο σωματικό βάρος, οι έρευνες είναι αντιφατικές και η παχυσαρκία δεν έχει συσχετιστεί ούτε θετικά ούτε αρνητικά με την ίδια τη νόσο. Ωστόσο, τα πορίσματα συμφωνούν ότι το υπερβάλλον βάρος δυσχεραίνει την διάγνωση, καθώς λόγω του αυξημένου όγκου αίματος αλλοιώνεται η συγκέντρωση των αιματολογικού δείκτη PSA. Έτσι, στις οδηγίες της American Cancer Society συμπεριλαβάνονται και συμβουλές για διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους αλλά και τακτικής σωματικής άσκησης. Η σωματική άσκηση φαίνεται να ευεργετεί ποικιλοτρόπως τους πάσχοντες:

Bελτιώνει την ποιότητα ζωής και τις αιματολογικές ενδείξειςMειώνει τα συμπτώματα κόπωσηςKαθυστερεί την έναρξη της θεραπείας με ανδρογόνα έως και κατά 2 χρόνια, σε σύγκριση με αυτούς που δεν είναι σωματικά δραστήριοι

Συμπέρασμα

Συνοψίζοντας, η εμπλοκή της διατροφής στην εμφάνιση αλλά και εξέλιξη του καρκίνου του προστάτη δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί. Η κατανάλωση κραμβοειδών λαχανικών αλλά και λαχανικών πλούσιων σε λυκοπένιο φαίνεται να έχει έναν ευεργετικό ρόλο, ωστόσο η κατανάλωση αυτών των τροφών περιλαμβάνεται στις διατροφικές συστάσεις που έτσι και αλλιώς δίνονται στον γενικό πληθυσμό. Το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής συνδυάζει τρόφιμα πλούσια σε αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις ουσίες και φυτοχημικά, στα οποία αποδίδονται ωφέλιμες ιδιότητες και ενάντια στον καρκίνο περιλαμβάνει σιτηρά και δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, χόρτα, φρούτα και λαχανικά, λιπαρά ψάρια και σπάνια κατανάλωση κόκκινου κρέατος και κορεσμένων λιπαρών.

Ακολουθώντας λοιπόν αυτή τη διατροφή, αλλά και υιοθετώντας μια δραστήρια καθημερινότητα βελτιώνεται κατά πολύ η ποιότητα ζωής, ενώ προλαμβάνονται πολλά προβλήματα υγείας. Τέλος, μην ξεχνάτε να κοιμάστε αρκετά, να μην στρεσάρεστε και να χαμογελάτε ...η διάθεση μπορεί να πετύχει πολλά περισσότερα απ’όσα νομίζετε.

Photo source: www.bigstockphoto.com