ΑΡΣΙΣ: Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού

 ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ 

Τέλος στην παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού μέσω της “προστατευτικής φύλαξης”  

Η ΑΡΣΙΣ - Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων χαιρετίζει την απόφαση της κυβέρνησης να βάλει τέλος στο θεσμό της λεγόμενης “προστατευτικής φύλαξης” στα κρατητήρια αστυνομικών τμημάτων.

Η ανακοίνωση του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου που προαναγγέλλει το «τέλος στη φιλοξενία των ασυνόδευτων ανηλίκων στα αστυνομικά τμήματα» αποτελεί δέσμευση της κυβέρνησης για την ουσιαστική υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών.  

Εγκαινιάζεται μια νέα περίοδος για το καθεστώς προστασίας των παιδιών, το οποίο πλέον διαχωρίζεται οριστικά από την έννοια της κράτησης.

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια η ΑΡΣΙΣ έχει κάνει συστηματικές παρεμβάσεις υποστήριξης ασυνόδευτων ανηλίκων σε καθεστώς προστατευτικής φύλαξης σε κρατητήρια αστυνομικών τμημάτων. 

Στη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με τη UNICEF υποστηρίξαμε 353 ασυνόδευτους ανηλίκους σε καθεστώς προστατευτικής φύλαξης το 2017 και 725 το 2018 μέσα από το πρόγραμμα “Providing urgent protection for the most vulnerable Unaccompanied Children (UAC) through Safe Zones, Food Provision and Case management”.

Στη συνέχεια, μέσα από το πρόγραμμα “Child Protection, Detention Monitoring, Persons with Specific Needs Support and Legal Aid” το οποίο υλοποιείται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και λειτουργεί μέχρι σήμερα, για το 2019 υποστηρίχθηκαν 472 ανήλικοι κι από την αρχή του 2020 μέχρι τον  Οκτώβριο έχουν λάβει υπηρεσίες προστασίας 338 ασυνόδευτοι ανήλικοι.

Επί τέσσερα χρόνια οι επαγγελματίες της ΑΡΣΙΣ απέκτησαν  άμεση εμπειρία για την κατάσταση την οποία βιώνουν οι ασυνόδευτοι ανήλικοι στα κρατητήρια και επιβεβαιώνουν πως η προστατευτική φύλαξη σε αστυνομικά τμήματα συνιστά μια εξαιρετικά επαχθή πρακτική, η οποία διακινδυνεύει τη σωματική,  ψυχική και πνευματική ακεραιότητα των ανηλίκων, δυναμιτίζοντας κάθε έννοια περί βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού, με επιπτώσεις που εξακολουθούν να επιδρούν αρνητικά για μεγάλο χρονικό διάστημα από τη λήξη της κράτησης. 

Έχοντας διαπιστώσει ιδίοις όμμασι το πρόβλημα προσπαθήσαμε να το αναδείξουμε με συνεχείς αναφορές προς τους αρμόδιους φορείς και με δημόσιες παρεμβάσεις.

Το αίτημα για την κατάργηση της “προστατευτικής φύλαξης” είχε υποβληθεί εγκαίρως από όλες τις ανθρωπιστικές οργανώσεις, καθώς η πρακτική αυτή αποτελούσε κατάφωρη παραβίαση σειράς διατάξεων του διεθνούς δικαίου και για το λόγο αυτό η χώρα μας έχει καταδικαστεί επανειλημμένως από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.   

Να σημειωθεί πως η λειτουργία των Ασφαλών Ζωνών (Safe Zones) εντός των προσφυγικών καταυλισμών, αποτελεί μια καλή πρακτική που υιοθέτησε η ΑΡΣΙΣ σε συνεργασία με την UNICEF, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και την Εισαγγελία Αρείου Πάγου ως εναλλακτικό μέτρο της κράτησης και ως προσωρινή λύση στέγασης των ανηλίκων πριν την τοποθέτησή τους σε κατάλληλη δομή φιλοξενίας. 

Σε αναμονή των σχετικών διατάξεων που θα κατατεθούν στη Βουλή για τον επίσημο τερματισμό αυτής της πρακτικής, η ΑΡΣΙΣ δηλώνει πλήρως διατεθειμένη να συμβάλλει ουσιαστικά προς αυτήν την κατεύθυνση. 

Με τη μακροχρόνια εμπειρία της στον τομέα της Παιδικής Προστασίας, η ΑΡΣΙΣ μπορεί να συνδράμει στην αποτελεσματικότητα του μηχανισμού εντοπισμού και παραπομπής της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων: 

• Μέσα από το σχεδιασμό και την υλοποίηση παρεμβάσεων κοινωνικής εργασίας στο δρόμο (streetwork) για τον εντοπισμό ασυνόδευτων ανηλίκων.

• Την ανάπτυξη υπηρεσιών στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης Ασυνόδευτων Ανηλίκων (ΚΥΤ Φυλακίου Έβρου).

• Την οργάνωση κατάλληλων υποδομών για τη μακροχρόνια φιλοξενία ανήλικων ασυνόδευτων (δομές φιλοξενίας, διαμερίσματα ημι-αυτόνομης διαβίωσης).

• Τη δημιουργία νέων δομών - υπηρεσιών επείγουσας, βραχύχρονης φιλοξενίας (αντί της κράτησης).

Ο σεβασμός και η προστασία των δικαιωμάτων 

του παιδιού, περνάει από το χέρι μας; 

20 Νοεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού

Άρθρο 3

• Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής προστασίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού.

• Τα Συμβαλλόμενα Κράτη υποχρεούνται να εξασφαλίζουν στο παιδί την αναγκαία για την ευημερία του προστασία και φροντίδα, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των γονέων του, των επιτρόπων του ή των άλλων προσώπων που είναι νόμιμα υπεύθυνοι γι' αυτό, και παίρνουν για το σκοπό αυτόν όλα τα κατάλληλα νομοθετικά και διοικητικά μέτρα.

Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΟΗΕ, 1989)

Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού γιορτάζεται εν μέσω καραντίνας για την προστασία από τον κορονοϊό και οι διακηρυκτικές αρχές της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού δοκιμάζονται ακόμη περισσότερο.

Ανεπαρκείς υποδομές και υποστελέχωση των υπηρεσιών προστασίας ανηλίκων, ελλιπής εκπαίδευση των επαγγελματιών και γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες συνιστούν ένα τοξικό μίγμα που διαβρώνει τα Δικαιώματα του Παιδιού, ιδιαίτερα των πλέον ευάλωτων από τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, εγκαταλειμμένων, ανάπηρων, θυμάτων βίας και παραμέλησης. 

Η ΑΡΣΙΣ - Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων καταγράφει τις περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων του παιδιού στο πλαίσιο των δράσεων προστασίας κι υποστήριξης ανηλίκων που υλοποιεί καθημερινά. 

Τα φαινόμενα σχολικής διαρροής και αναλφαβητισμού επιδεινώνονται, αφού με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση παιδιά φτωχών οικογενειών αποκλείονται στην πράξη από την τυπική ή άτυπη εκπαίδευση, εξαιτίας της έλλειψης του απαραίτητου  τεχνολογικού εξοπλισμού. 

Τα φαινόμενα σχολικής διαρροής και αναλφαβητισμού ήταν ήδη έντονα στον προσφυγικό πληθυσμό που ζει είτε στον αστικό ιστό είτε σε Δομές Φιλοξενίας και δυσκολεύεται να έχει πρόσβαση και στην τυπική αλλά και στην άτυπη εκπαίδευση. 

Βασικές αιτίες για τη δυσκολία πρόσβασης είναι η αδυναμία παρακολούθησης μαθημάτων στην ελληνική γλώσσα, η καθυστέρηση στις προσλήψεις  αναπληρωτών καθηγητών που στελεχώνουν τις τάξεις υποδοχής, αλλά και γραφειοκρατικές δυσκολίες (π.χ. έκδοση ΑΦΜ,  Προσωρινού Αριθμού Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού).

Στον μαθητικό πληθυσμό που ζει σε προσφυγικές δομές καταγράφεται μεγάλος αριθμός παιδιών ηλικίας 12 -18 ετών που δεν πηγαίνει σχολείο επειδή ανήκει στην κατηγορία “παράτυπα διαμένοντες”, ενώ υπάρχουν μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι δεν παρακολουθούν μαθήματα λόγω έλλειψης σχολικής στέγης.

Σε πολλές περιπτώσεις, ασυνόδευτοι ανήλικοι από γειτονικές χώρες ταξιδεύουν για να εργαστούν εποχιακά σε χωράφια της Βόρειας Ελλάδας. Μένουν σε πρόχειρα καταλύματα κι όταν συλλαμβάνονται για “παράνομη είσοδο” υφίστανται πολυήμερη κράτηση κι ακολούθως οδηγούνται στα σύνορα και απελαύνονται, συχνά χωρίς να έχουν πληρωθεί τα δεδουλευμένα τους. 

Παράλληλα, πολλά παιδιά βρίσκονται να επαιτούν στους δρόμους των μεγαλουπόλεων, θύματα παραμέλησης, εκμετάλλευσης και διακίνησης, με την ανοχή της πολιτείας αλλά και της κοινωνίας. 

Σε ό,τι αφορά μαθητές Ρομά, ο αποκλεισμός τους από το σχολείο προκύπτει εξαιτίας της συχνής μετακίνησης και της εργασιακής εκμετάλλευσης που υφίστανται. Κανείς δεν αναζητά τους μαθητές αυτούς όταν απουσιάζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα από το σχολείο -ιδιαίτερα εάν ανήκουν σε ευάλωτες οικογένειες. 

Ιδιαιτέρως προβληματικό κι ελλιπές είναι το πλαίσιο προστασίας παιδιών που κάνουν περιστασιακή χρήση ουσιών ή είναι ουσιοεξαρτημένα. Υπάρχει τεράστιο έλλειμμα τόσο σε επίπεδο υπηρεσιών πρόληψης και προστασίας όσο και στο βαθμό ανταπόκρισης των αρμόδιων αρχών.  

Η προσωρινή λύση της προστατευτικής φύλαξης των παιδιών, ενδεχομένως θυμάτων εμπορίας, σε νοσοκομεία είναι τουλάχιστον ανεπαρκής, καθώς με το πέρας της προστατευτικής φύλαξης το παιδί συχνά δεν έχει άλλη δυνατότητα παρά να επιστρέψει στο προηγούμενο κακοποιητικό περιβάλλον. 

Έφηβα κορίτσια κι αγόρια που συλλαμβάνονται για παραβατική συμπεριφορά επιστρέφονται στο περιβάλλον τους, χωρίς καμία κοινωνική έρευνα. Σε μερικές περιπτώσεις καλούνται οι γονείς για τους οποίους απλώς ερευνάται το ποινικό μητρώο, γεγονός που δεν είναι αρκετό ώστε να κριθούν ζητήματα εμπορίας ανθρώπων ή παραμέλησης ανηλίκου ή για να αξιολογηθεί το περιβάλλον στο οποίο θα επιστρέψει.

Υπάρχουν τεράστια κενά στην παροχή νομικής υποστήριξης σε ανηλίκους που επηρεάζονται από το πρόβλημα της έλλειψης ιθαγένειας. 

Για τα παιδιά με αναπηρία που προέρχονται από ευάλωτες ομάδες, δεν υπάρχει δυνατότητα δωρεάν πρόσβασης σε απαραίτητες θεραπείες, όπως η λογοθεραπεία, η εργοθεραπεία, η φυσιοθεραπεία, η θεραπευτική γυμναστική και η ειδική αγωγή, καθώς και εξειδικευμένες φαρμακευτικές αγωγές, ενώ η οικογένειά τους δεν υποστηρίζεται από δίκτυο ειδικών για τη σωστή ενημέρωση, συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη και εκπαίδευσή τους, ώστε να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες ανάγκες τις καθημερινής φροντίδας των παιδιών τους.

Οι μεγάλες ανάγκες που καταγράφονται στον τομέα της παιδικής προστασίας καθιστούν απαραίτητη τη δημιουργία ή την επέκταση χώρων φιλοξενίας ανηλίκων που βρίσκονται σε κίνδυνο ή σε καθεστώς ευαλωτότητας και ιδιαίτερα παιδιά κακοποιημένα ή παραμελημένα, καθώς και αλλοδαποί ασυνόδευτοι ανήλικοι, που τα τελευταία χρόνια εισέρχονται μαζικά στη χώρα μας.

Η υπάρχουσα υποδομή στην Ελλάδα κρίνεται ανεπαρκής, αφού υπάρχουν δομές που υπολειτουργούν ή κάποιες που αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν σε λειτουργικά έξοδα ή άλλες ανάγκες αναστέλλουν τη λειτουργία τους ή κλείνουν οριστικά.

• Την Παρασκευή 20 Νοεμβρίου στις 3 το μεσημέρι, η ΑΡΣΙΣ σε συνεργασία με την πρωτοβουλία “ΠΡΩΤΑ.12”, καλούν έφηβες/ έφηβους από διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες κι επαγγελματίες στον τομέα της προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού σε συζήτηση με τον πρώην Συνήγορο του Παιδιού Γιώργο Μόσχο. Η διαδικτυακή συζήτηση με τίτλο “Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων του Παιδιού: Ο σεβασμός και η προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, περνάει από το χέρι μας;” εντάσσεται στο πλαίσιο της συμμετοχής της ΑΡΣΙΣ, στη φετινή 8η Γιορτή Πολυγλωσσίας του δήμου Θεσσαλονίκης.

• Η ΑΡΣΙΣ κι ο Δήμος Θεσσαλονίκης είναι εταίροι του προγράμματος "Κοινωνικοπολιτισμική Μάθηση Νέων σε Κοινωνίες με Κινητικότητα (SLYMS)", το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την αιγίδα του ERASMUS+.