Βρισκόμαστε αναπόφευκτα στο τέλος της πανδημίας. Η πανδημία του 1918 μας δείχνει τι ακολουθεί με τις μεταλλάξεις και το 4ο κύμα

 

του Aλέξανδρου Γιατζίδη, διευθυντή σύνταξης, medlabnews.gr iatrikanea

Οταν στο πρώτο έτος της ιατρικής κάναμε το μάθημα της ιστορίας της ιατρικής με τον αείμνηστο καθηγητή Σπύρο Μαρκέτο θεωρούσαμε ότι ήταν ένα άχρηστο μάθημα που μας έπαιρνε ώρες από άλλα πολύ πιο πρακτικά και χρήσιμα. 

Στην πορεία όμως μαθαίνουμε ότι είναι ίσως από τα πιο χρήσιμα μαθήματα της ιατρικής και αυτό γιατί μαθαίνεις από τον θάνατο και από ό,τι έπαθαν οι παλαιότεροι οπότε είτε μπορείς να την χρησιμοποιήσεις αυτήν την γνώση για να προλάβεις καταστάσεις είτε για να ερμηνεύσεις τα γεγονότα και να "προβλέψεις" τι θα συμβεί.

Για να δούμε λοιπόν τι μας διδάσκει η ιστορία της ιατρικής.

Φανταστείτε ότι οι ΗΠΑ αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν μια θανατηφόρα πανδημία. Η κυβέρνηση θεσπίζει μια σειρά μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης, απαγορεύσεων, lockdown και την υποχρεωτική χρήση μάσκας σε μια προσπάθεια να σταματήσει το κύμα θανάτων. 

Οι πολίτες ανταποκρίνονται με ευρεία συμμόρφωση αναμειγμένη όμως με κάτι περισσότερο από γκρίνια, δυσφορία, ακόμη και απόλυτη περιφρόνηση. Καθώς οι μέρες μετατρέπονται σε εβδομάδες και οι εβδομάδες μετατρέπονται σε μήνες, η τήρηση των μέτρων σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο γίνεται δυσκολότερη.

Φορούσαν μάσκες για την πρόληψη της γρίπης, Δεκέμβριος 1918.  Οι ιδιοκτήτες θεάτρων και χώρων διασκέδασης παραπονούνται για τις οικονομικές τους απώλειες. Οι κληρικοί κλείνουν τις εκκλησίες, ενώ τα γραφεία και τα εργοστάσια επιτρέπονται να παραμείνουν ανοιχτά.

Οι αρμόδιοι διαφωνούν μεταξύ τους εάν τα παιδιά είναι ασφαλέστερα στα σχολεία ή στο σπίτι.

Πολλοί πολίτες αρνούνται να φορέσουν μάσκες, ενώ βρίσκονται σε δημόσιο χώρο. Κάποιοι παραπονούνται ότι είναι άβολες, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα να παραβιάζει τις ελευθερίες τους.

Όσο οικεία κι αν μας ακούγονται όλα αυτά εν έτει 2021, στην πραγματικότητα αυτή είναι η περιγραφή όσων διαδραματίστηκαν στις ΗΠΑ κατά τη θανατηφόρα πανδημία του 1918. 

Ο Jonathan Este, γράφοντας στο theconversation, εξηγεί: «Στην έρευνά μου ως ιστορικός της ιατρικής, έχω δει ξανά και ξανά τους πολλούς τρόπους με τους οποίους η τρέχουσα πανδημία καθρεπτίζει ό,τι βίωσαν οι πρόγονοί μας πριν από έναν αιώνα.

Η πανδημία το 1918 σκότωσε περίπου 25.000.000 άτομα σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν εκτιμήσεις που λένε ότι ανεπίσημα έφτασε τα 40.000.000 άτομα.

Καθώς η πανδημία COVID-19 είναι στο δεύτερο έτος της, πολλοί άνθρωποι θέλουν να μάθουν πότε η ζωή θα επιστρέψει στο πώς ήταν πριν από τον κοροναϊό. Η ιστορία, φυσικά, δεν είναι ένα ακριβές πρότυπο για το τι ισχύει το μέλλον. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αντέδρασαν και διαχειρίστηκαν την προηγούμενη πανδημία θα μπορούσαν να δώσουν το στίγμα για το πώς θα είναι η μετα-πανδημική ζωή αυτή τη φορά».

Όπως και η COVID-19, η πανδημία της γρίπης του 1918 χτύπησε σκληρά και γρήγορα, από μια χούφτα κρουσμάτων σε μερικές πόλεις οδήγησε τελικά σε ένα ξέσπασμα σε εθνικό επίπεδο στις ΗΠΑ μέσα σε μερικές εβδομάδες. Πολλές κοινότητες προχώρησαν σε συνεχόμενα lockdown σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν τον έλεγχο της νόσου.

Αν και οι οδηγίες κοινωνικής αποστασιοποίησης λειτουργούσαν για τη μείωση των κρουσμάτων και των θανάτων, όπως και σήμερα, αποδείχθηκαν συχνά δύσκολο να τηρηθούν. Μέχρι τα τέλη του φθινοπώρου τότε, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την έναρξη των ισχυρών μέτρων, η πανδημία φάνηκε να τελειώνει καθώς ο αριθμός των νέων μολύνσεων μειώθηκε.

Οι άνθρωποι ανυπομονούσαν να επιστρέψουν στην κανονική τους ζωή. Οι επιχειρήσεις πίεζαν τους κυβερνητικούς αξιωματούχους να τους επιτραπεί να ανοίξουν ξανά. Πιστεύοντας ότι η πανδημία είχε τελειώσει, οι αρχές άρχισαν να ακυρώνουν τα διατάγματα για τη δημόσια υγεία. Η χώρα γύρισε σελίδα προσπαθώντας να αντιμετωπίσει την οικονομική καταστροφή που είχε προκληθεί από τη γρίπη.

Για τους φίλους, τις οικογένειες και τους συναδέλφους των εκατοντάδων χιλιάδων Αμερικανών που είχαν πεθάνει, η μετα-πανδημική ζωή ήταν γεμάτη θλίψη και πόνο.

Σε μια εποχή που δεν υπήρχε ουσιαστικά κρατικό δίχτυ ασφαλείας, φιλανθρωπικές οργανώσεις ξεκίνησαν να παρέχουν πόρους σε οικογένειες που είχαν πληγεί, ή αναλάμβαναν να μεγαλώσουν τα αμέτρητα παιδιά που έμειναν ορφανά από την ασθένεια.

Λαμβάνοντας τις ενδείξεις από τους αρμόδιους που – κάπως πρόωρα – κήρυξαν το τέλος της πανδημίας, οι Αμερικανοί έσπευσαν να επιστρέψουν στις προ-πανδημικές ρουτίνες τους. Συγκεντρώνονταν σε κινηματογραφικές αίθουσες, συσσωρεύονταν σε καταστήματα. Αθλητικές εκδηλώσεις, θρησκευτικές τελετές, και οικογενειακές συγκεντρώσεις, έδειχναν ότι οι περισσότεροι ήταν πρόθυμοι να επιστρέψουν στην παλιά τους ζωή.

Αξιωματούχοι είχαν, ωστόσο, προειδοποιήσει ότι πιθανά κρούσματα και θάνατοι θα συνεχιστούν για τους επόμενους μήνες. Το βάρος της δημόσιας υγείας, βέβαια, δεν στηριζόταν πλέον στην πολιτική αλλά στην ατομική ευθύνη.

Προβλέψιμα, η πανδημία επεκτάθηκε σε ένα τρίτο θανατηφόρο κύμα που διήρκεσε ως την άνοιξη του 1919, με ένα τέταρτο κύμα να χτυπά το χειμώνα του 1920. Μερικοί αξιωματούχοι κατηγόρησαν γι αυτό τους «απρόσεκτους» Αμερικανούς. Άλλοι υποβάθμισαν τα νέα κρούσματα ή έστρεψαν την προσοχή τους σε πιο «ήπια» θέματα δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένων άλλων ασθενειών, επιθεωρήσεων εστιατορίων και αποχέτευσης. 

Σας θυμίζουν τίποτα αυτά; 

Και τότε τι συνέβη; Σταδιακά υποχώρησε και τελικά εξαφανίστηκε μυστηριωδώς – και εντελώς ξαφνικά όπως ακριβώς πρωτοεμφανίστηκε – το 1919. Ύστερα από 18 μήνες «έσβησε», λόγω της ανάπτυξης ανοσίας από τον πληθυσμό, που είχε ως αποτέλεσμα τη μετεξέλιξη του ιού σε κάτι πολύ πιο ακίνδυνο.

Είναι δύσκολο να τηρήσεις τα μέτρα

Οι άνθρωποι εκείνης της περιόδου μπορεί να συγχωρεθούν για το ότι δεν κατάφεραν να τηρήσουν τα μέτρα περισσότερο. Πρώτον, ήταν όλοι σε διάθεση να γιορτάσουν το πρόσφατο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, ένα γεγονός που ίσως σήμαινε κάτι περισσότερο για την ζωή των Αμερικανών συγκριτικά με την πανδημία.

Δεύτερον, ο θάνατος από ασθένειες ήταν ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος της καθημερινής ζωής στις αρχές του 20ού αιώνα και μάστιγες όπως η διφθερίτιδα, η ιλαρά, η φυματίωση, ο τυφοειδής, ο κοκκύτης, η οστρακιά και η πνευμονία σκότωναν δεκάδες χιλιάδες Αμερικανούς κάθε χρόνο. Επιπλέον, ούτε η αιτία ή η επιδημιολογία της γρίπης ήταν επαρκώς κατανοητή τότε.

Τέλος, δεν υπήρχαν αποτελεσματικά εμβόλια για να σώσουν τον κόσμο από τις επιπτώσεις της νόσου. Στην πραγματικότητα, ο ιός της γρίπης δεν θα ανακαλυφθεί για άλλα 15 χρόνια και ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο δεν ήταν διαθέσιμο για τον γενικό πληθυσμό πριν το 1945. Δεδομένων των περιορισμένων πληροφοριών που είχαν και των εργαλείων που είχαν στη διάθεσή τους, οι Αμερικανοί υπέμειναν περιορισμούς για χάρη της δημόσιας υγείας. Το περισσότερο που θα μπορούσαν.

Έναν αιώνα αργότερα, και ενάμιση χρόνο μετά την πανδημία COVID-19, είναι κατανοητό ότι οι άνθρωποι και σήμερα είναι ανυπόμονοι να επιστρέψουν στην παλιά τους ζωή. 

Το τέλος αυτής της πανδημίας αναπόφευκτα θα έρθει, όπως συμβαίνει με κάθε προηγούμενη που έχει βιώσει η ανθρωπότητα.

Οι άνθρωποι σήμερα έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με αυτά ενός αιώνα πριν. Έχουμε πολύ καλύτερη κατανόηση της ιολογίας και της επιδημιολογίας. Γνωρίζουμε ότι η κοινωνική αποστασιοποίηση και οι μάσκες λειτουργούν και μάλιστα σώζουν ζωές. Κυρίως όμως έχουμε πολλαπλά ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια που αναπτύσσονται, με τον ρυθμό των εμβολιασμών να αυξάνεται εξίσου εβδομαδιαίως.

Τέλος έχουμε μάθει πια από τις χιλιάδες απώλειες στις ΜΕΘ. Γνωρίζουμε τα φάρμακά και χιλιάδες ασθενείς πέρασαν τον κοροναϊό στο σπίτι τους με την βοήθεια των γιατρών παθολόγων που ακολουθούν τις οδηγίες των ειδικών χορηγούν φάρμακα από απλά αντιφλεγμονώδη και κορτιζονούχα μέχρι και πιο ειδικά και οι ασθενείς δεν πάνε στο νοσοκομείο. Στα νοσοκομεία τέλος με τη χρήση ισχυρών φαρμάκων και μονοκλωνικών αντισωμάτων τώρα πια οι ασθενείς αποφεύγουν τη διασωλήνωση. 

Μπορεί κανείς να αποφύγει να κολλήσει κορονοϊό, αφού υπάρχουν όλοι οι ευνοϊκοί παράγοντες καταπολέμησης του.Το να χαλαρώσουν σε μεγάλο βαθμό τα περιοριστικά μέτρα θα μπορούσε να σημαίνει τη διαφορά μεταξύ μιας νέας έξαρσης της νόσου και ενός ταχύτερου τερματισμού της πανδημίας. 

Το θανατηφόρο τρίτο κύμα της γρίπης το 1919 δείχνει τι μπορεί να συμβεί όταν οι άνθρωποι χαλαρώνουν πρόωρα τις άμυνές τους. Το περάσαμε με απώλειες από τον Νοέμβριο του 2020 μέχρι την άνοιξη του 2021. 

Βαδίζουμε για το 4ο κύμα της πανδημίας έχοντας γνώση και εφόδια. Χάρη στη γενική κινητοποίηση που έχει κάνει η κοινωνία μας, επιβραδύνοντας τη διασπορά, άθελα της δίνει χρόνο στα ήπια στελέχη ΔΕΛΤΑ, ΛΑΜΔΑ, κλπ να επικρατήσουν και να «εμβολιάσουν» αυτά τον πληθυσμό, που αποκτά μία ανοσία όπως θα την αποκτούσε εάν έκανε ένα εμβόλιο.  Την ανοσία αγέλης θα την αποκτήσουμε με ασφάλεια μέσω του ελέγχου και της πίεσης στην επιδημία και όχι με την απελευθέρωση των επαφών και την κατάργηση της χρήσης μάσκας, που ευνοούν τα επιθετικά στελέχη.

Η πανδημία του Covid-19 τελειώνει. 

Απλά χρειάζεται λίγο ακόμα προσοχή για να μην συμβεί αυτό που φοβάται κάθε γιατρός που έχει δώσει στον ασθενή την κατάλληλη αντιβίωση, ο πυρετός πέφτει και ο ασθενής θεωρώντας ότι όλα πήγαν καλά την σταματά και δεν ακολουθεί τις οδηγίες που ήταν για μεγαλύτερο διάστημα. Αποτέλεσμα να επανέλθει ο πυρετός. 

Και τα εμβόλια αλλά και η Φυσική Ανοσία που μπορεί να φτάνει και το 30 με 40% πια θα δώσουν σύντομα την απάντηση στην πανδημία. Δεν χρειάζεται φόβος ούτε από τους διοικούντες που αγωνιούν να μην τους σκάσει άλλη βόμβα στα χέρια (όπως πέρυσι), και έχουν φτάσει να "φυσάνε και τη γιαούρτη", ούτε όμως και από αυτούς που λένε δεν υπάρχει κοροναϊός και όλα είναι μια συνωμοσία οπότε κάνουμε ό,τι θέλουμε!

Λίγο προσοχή από όλους και τελειώσαμε. 

Δύο τρεις μήνες έμειναν.