Χάρης Καστανίδης - Ιδεολογική και προγραμματική διακήρυξη για τη σύγχρονη ελληνική σοσιαλδημοκρατία

  I.          Το ιδεολογικό πλαίσιο

Το ΠΑΣΟΚ είναι και οφείλει να είναι η μεγάλη και σύγχρονη ελληνική Κεντροαριστερά. Εντάσσεται στην ευρωπαϊκή πολιτική παράδοση του δημοκρατικού σοσιαλισμού.  Αντλούμε τις ιδέες μας από τη μεγάλη δεξαμενή των ιδεών του δημοκρατικού σοσιαλισμού.

Οι ιδεολογικές μας ρίζες ανατρέχουν στις ιδέες του πολιτικού φιλελευθερισμού και στις κοινωνικές θεωρίες του σοσιαλισμού.

Οι αξίες μας συμπυκνώνονται στις έννοιες της ελευθερίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης.

Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι κατέπεσαν οι ιδεολογικές και πολιτικές γραμμές που διαχωρίζουν τη συντήρηση από την πρόοδο, τη Δεξιά από την Κεντροαριστερά, τη Νέα Δημοκρατία από το ΠΑΣΟΚ.

Είναι τώρα η ώρα να διακηρύξουμε:

-                 Είμαστε απόλυτα διαφορετικοί, μας χωρίζουν τεράστιες διαφορές για το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, πώς σκεφτόμαστε τους ανθρώπους, τις ανάγκες τους, τις ελπίδες τους, την αξιοπρέπειά τους.

 

-                 Η Δεξιά και η συντήρηση είναι η φωνή των λίγων ισχυρών και των προνομιούχων. Η Κεντροαριστερά, η Σοσιαλδημοκρατία είναι η συνείδηση και η διαχρονική φωνή των πιο αδύναμων, των λιγότερο ευνοημένων από τη ζωή, είναι η φωνή των δημιουργικών κοινωνικών δυνάμεων που επιζητούν την πρόοδο με αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη.

 

-                 Η Δεξιά διαχειρίζεται εξουσίες και πελατείες. Η Κεντροαριστερά ανατρέπει τη στασιμότητα και σχεδιάζει το μέλλον.

 

-                 Η Δεξιά υψώνει οδοφράγματα στις ελπίδες. Η Κεντροαριστερά αφηγείται την ανθρώπινη περιπέτεια για να αλλάξει τη μοίρα των ανθρώπων και των κοινωνιών.

 

-                 Η συντηρητική ιδεολογία δεσμεύεται αποκλειστικά στο όνομα της ελευθερίας. Η προοδευτική ιδεολογία δεσμεύεται ταυτοχρόνως στο όνομα και της ελευθερίας και της ισότητας.

 

-                 Η Συντήρηση εκκλησιάζεται στην αγορά. Η Σοσιαλδημοκρατία αξιοποιεί την αγορά, αλλά αποθεώνει τη δικαιοσύνη: η αγορά δημιουργεί, η πολιτική διανέμει δίκαια.

 

-                 Η Δεξιά απορυθμίζει. Την εργασία, την κοινωνική συνοχή, τα δημόσια αγαθά, τα δικαιώματα. Η Κεντροαριστερά τα ρυθμίζει.

 

-                 Η Δεξιά ορκίζεται στον ανταγωνισμό. Η Σοσιαλδημοκρατία ορκίζεται στην αλληλεγγύη.

 

-                 Η Δεξιά διαχειρίζεται την ανασφάλεια. Η Κεντροαριστερά αναδεικνύει την εμπιστοσύνη.

 

-                 Η συντηρητική ιδεολογία διαχειρίζεται φόβους. Η προοδευτική ιδεολογία διαχειρίζεται προσδοκίες και προοπτικές.

Ας γίνει αντιληπτό ότι Συντηρητισμός και Δημοκρατικός Σοσιαλισμός, Δεξιά και Κεντροαριστερά, Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ αποτελούν δύο διαφορετικά συστήματα αξιών, αποτελούν δύο διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις, αποτελούν δύο διαφορετικές αντιλήψεις για τη ζωή και τον κόσμο.

II.          Προγραμματικοί στόχοι

Από τις θεμελιώδεις αυτές ιδεολογικές αρχές μας απορρέουν και οι βασικοί προγραμματικοί στόχοι της σύγχρονης ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας.

Ø    Επιδιώκουμε να ελέγξουμε τον οικονομικό «εξτρεμισμό» της παγκοσμιοποίησης, η οποία μετέθεσε το κέντρο βάρους των οικονομικών αποφάσεων από τις αποδυναμωμένες εθνικές κυβερνήσεις στις δυνάμεις της διεθνούς αγοράς, σε μια πυραμίδα ισχυρών ιδιωτικών οικονομικών συμφερόντων που καθοδηγούν τις αγορές χρήματος.

Οι σοσιαλιστές οφείλουν να επιχειρήσουν εκ νέου τη "διόρθωση" των αχαλίνωτων αγορών προς τις ανάγκες της Δημοκρατίας και της κοινωνίας.

Οφείλουν να μετατρέψουν το πρωτείο της οικονομίας σε πρωτείο της πολιτικής, μέσω του δημοκρατικού επανελέγχου των εθνικών αποφάσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι επιτακτική ανάγκη να μεταμορφώσουμε τη Δημοκρατία από μαραζωμένο αντιπροσωπευτικό σύστημα, όπου κυριαρχούν οι ολιγαρχικές ομάδες του πλούτου και της εξάρτησης, σε Συμμετοχική Δημοκρατία, δηλαδή σε μια Δημοκρατία εμπλουτισμένη με θεσμούς συμμετοχής των πολιτών στη λειτουργία της, ώστε να καταστεί το γενικό δημόσιο συμφέρον η μόνη κανονιστική αρχή των πολιτικών αποφάσεων.

Ø    Προτείνουμε ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα για τη χώρα, με στόχο μια σταθερή και σε βάθος χρόνου ευημερία, διάχυτη σε όλους τους Έλληνες και με όρους δίκαιης κατανομής του παραγόμενου εθνικού πλούτου. Πρέπει να στραφούμε από τις εισαγωγές, την αποεπένδυση και την κατανάλωση στην παραγωγή, τις επενδύσεις και τις εξαγωγές.

Στρατηγικοί άξονες του νέου αναπτυξιακού υποδείγματος πρέπει να είναι:

Η παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, ώστε να αποκτήσει ισχυρή και πολυμερή εθνική παραγωγική βάση, πιο εξωστρεφή, ανθεκτική και δυναμική.

Η παραγωγική ανασυγκρότηση πρέπει να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της τέταρτης ψηφιακής επανάστασης και στους στόχους για την κλιματική αλλαγή. Απαιτείται, ακόμη, να ενισχύει τα διεθνώς εμπορεύσιμα εγχώρια προϊόντα και υπηρεσίες, την νεοφυή επιχειρηματικότητα και τον επιχειρηματικό πειραματισμό.

Για παράδειγμα, η μοναδική βιοποικιλότητα που βοηθά στην παραγωγή εξαιρετικών προϊόντων, η παράδοση της διατροφής μας και η προσοντούχα νέα γενιά, αποτελούν το συγκριτικό πλεονέκτημα για την αναγέννηση της υπαίθρου μας, που επί πολλά χρόνια έμεινε χωρίς καθοδήγηση, συχνά χωρίς παραγωγή, καθηλωμένη από το κυνήγι των ποσοστώσεων, των επιδοτήσεων και των «δικαιωμάτων». Επιπρόσθετα, η υψηλή τυποποίηση και η διακριτή ταυτότητα μπορούν να καταστήσουν τα προϊόντα της ελληνικής γης από τα πιο εμπορεύσιμα διεθνώς.

Το σταθερό δημοσιονομικό περιβάλλον, στο οποίο, προηγουμένως, πρέπει να έχουν επέλθει βαθιές αλλαγές, όπως η μείωση της φορολογίας εισοδήματος από την εργασία, η εισαγωγή φόρου του καθαρού πλούτου, καθώς και πράσινων φόρων για την ταχύτερη επίτευξη των κλιματικών στόχων.

Το σταθερό δημοσιονομικό περιβάλλον προϋποθέτει και την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στον ευρωπαϊκό διάλογο για το κρίσιμο αυτό θέμα οφείλουμε να είμαστε παρόντες. Η ασφαλής επανεκκίνηση των οικονομιών και η αποκατάσταση των ζημιών που προκάλεσε η πανδημία δεν είναι συμβατή με την επιστροφή στους παλιούς κανόνες. Οι νέοι κανόνες πρέπει να είναι πιο απλοί, διαφανείς, να διευκολύνουν την πραγματοποίηση δημοσίων επενδύσεων.

Ø    Η ισχυρή και ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη που καθιστά δυνατή και τη σύγκλιση των Περιφερειών μεταξύ τους, καθώς η Ελλάδα έχει στην επικράτειά της  τρεις από τις φτωχότερες Περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ενίσχυση της κοινωνικής οικονομίας, στο πλαίσιο της οποίας, τις επιχειρηματικές δράσεις ασκούν κοινωνικές συλλογικότητες, όπως αστικοί συνεταιρισμοί, συνεταιρισμοί κοινωνικής μέριμνας, ενεργειακές κοινότητες ή η αυτοδιοίκηση, μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου της περιφερειακής ανάπτυξης.

Η κοινωνική οικονομία, που προσφέρει ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών, από την κοινωνική μέριμνα και φροντίδα μέχρι την παραγωγή και διανομή ενέργειας με την αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, χωρίς το υψηλό κόστος των διαμεσολαβητών, προσιδιάζει στη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς η τελευταία διαθέτει ανενεργούς πόρους, από σχολάζουσες γαίες μέχρι κτιριακές εγκαταστάσεις.

Ø       Προωθούμε ριζοσπαστικές αλλαγές στο κράτος.

Η κεντρική διοίκηση μετασχηματίζεται σε επιτελικό στρατηγείο, με ευθύνη τη διαχείριση των εθνικών υποθέσεων (φορολογία, άμυνα, δικαιοσύνη, δημόσια τάξη κ.λπ.) και μόνο τον σχεδιασμό των άλλων πολιτικών του κράτους. Οι επιτελικές αυτές αρμοδιότητες ανατίθενται σε μικρό αριθμό διευθύνσεων, οι οποίες θα στελεχώνονται με προσωπικό υψηλών  προσόντων.

Όλες ανεξαιρέτως οι εκτελεστικές αρμοδιότητες της διοίκησης μεταβιβάζονται στους δύο βαθμούς αυτοδιοίκησης και στις καθ’ ύλην αποκεντρωμένες δομές.

Για να ασκηθούν ουσιαστικά οι αρμοδιότητες των δήμων και των περιφερειών πρέπει να επιλυθεί οριστικά το θέμα της οικονομικής αυτοτέλειας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Για το σκοπό αυτό, αναθεωρείται σταδιακά το σύστημα των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων και ενισχύεται με την ένταξη σε αυτό πρόσθετων πόρων , όπως π.χ. ο φόρος για την ακίνητη περιουσία. Το κλειδί, όμως, για την αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α είναι η βαθμιαία φορολογική αποκέντρωση και η απόκτηση από αυτούς ίδιων μηχανισμών βεβαίωσης και είσπραξης εσόδων.

Δημιουργείται Ταμείο Συνοχής για τους αδύνατους κυρίως δήμους των νησιωτικών και ορεινών περιοχών. Λειτουργούν μητροπολιτικοί δήμοι στα τρία μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα.

Ø       Προστατεύουμε τη σφαίρα των δημοσίων αγαθών, ενισχύοντας τη δημόσια εκπαίδευση και το κοινωνικό κράτος.

Αναμορφώνουμε και τις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης, με επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων τον φωτισμένο δάσκαλο, τον δάσκαλο που αφήνει μόνιμα το ίχνος του στη μνήμη και την καρδιά των μαθητών του. Επιδιώκουμε τη δημιουργία ενός σχολείου στο οποίο μαθαίνεις πως να μαθαίνεις, όπου η νεότητα ζει και η νεανική δραστηριότητα αποκτά μορφή και περιεχόμενο.

Ανασυντάσσουμε το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Αυξάνουμε τη χρηματοδότησή του, που στη διάρκεια της δημοσιονομικής κρίσης μειώθηκε δραματικά.  Ενοποιούμε τις πρωτοβάθμιες δομές υγείας. Περιορίζουμε τον ασφυκτικό έλεγχο του κεντρικού κράτους στις νοσοκομειακές μονάδες, με την τοποθέτηση σε αυτές ικανών διοικήσεων μετά από διακομματική συνεννόηση.

            Ø                   Υποστηρίζουμε τη διαμόρφωση μιας συνεκτικής   και   ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής, για την υπεράσπιση της εθνικής  μας  ακεραιότητας  και  των  εθνικών  μας συμφερόντων, σε μια περιοχή με πυκνές γεωπολιτικές εντάσεις και με παρούσα την απειλή του τουρκικού αναθεωρητισμού.

Η εθνική αυτή στρατηγική, στην οποία πρέπει να επαναφέρουμε το ενιαίο αμυντικό δόγμα, θα είναι το αποτέλεσμα μιας υπεύθυνης και διαρκούς εθνικής συνεννόησης μεταξύ των πολιτικών κομμάτων.

Η υπεράσπιση των εθνικών μας δικαίων δεν είναι υπόθεση ενός φλύαρου πατριωτισμού, αλλά απόρροια της εθνικής ευθύνης που αναλαμβάνει το σύνολο του πολιτικού κόσμου.

Η νέα και ριζοσπαστική στις ιδέες της σοσιαλδημοκρατία μπορεί να προσδώσει και πάλι στην πολιτική την αυτονομία και τη γοητεία της. Είναι ανάγκη, χάριν των ανθρώπων και του μέλλοντος της κοινωνίας μας, να ξαναβρεί τη λάμψη και το φως που φωτίζει τον εθνικό βηματισμό μας. Είναι ανάγκη να ξαναγίνει η πολιτική, μέσα από το λόγο και την πράξη της δημοκρατικής παράταξης, ο εμπνευστής των ονείρων μας, ο αφηγητής των μεγάλων προσδοκιών του ελληνικού λαού και ο δημιουργός μιας καλύτερης πραγματικότητας.