Μονή Προυσού - Παναγία η Προυσιώτισσα - Το σπίτι της Παναγίας- Η κυρά της Ρούμελης.

Το μοναστήρι της επανάστασης και της αντίστασης. Εκεί σώζεται το σπαθί και το φέσι του Καραϊσκάκη.

Η Μονή Προυσού βρίσκεται στον Νομό Ευρυτανίας, δύο χιλιόμετρα μακριά από το ομώνυμο χωριό και αποτελεί πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο της περιοχής. Είναι κτισμένη σε μια απόκρημνη, βραχώδη περιοχή μεταξύ των βουνών Χελιδώνα, Καλιακούδα και της οροσειράς του Παναιτωλικού.

Την περίοδο της Επανάστασης του 1821, αποτέλεσε κέντρο πολιτικής καθοδήγησης του απελευθερωτικού αγώνα ενώ ήταν το μέρος που πήγαινε ο Γεώργιος Καραϊσκάκης για να αναρρώσει από την ελονοσία, που τον βασάνιζε. Στο Σκευοφυλάκιο της Μονής φιλοξενούνται μέχρι σήμερα τα όπλα του αγωνιστή.

Τι αναφέρει η χριστιανική παράδοση για την εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισας

Επί εικονομαχίας κατά την περίοδο 829 μ.Χ. με 842 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Θεόφιλος διέταξε τους εικονολάτρες να κάψουν τις εικόνες. Η χριστιανική παράδοση αναφέρει ότι η εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισας που βρισκόταν σε μία εκκλησία της Προύσης Βιθυνίας βρέθηκε μπροστά σε μεγάλο κίνδυνο γι’ αυτό και φυγαδεύτηκε από κάποιο νέο μαζί με τον υπηρέτη του στα μέρη της Ελλάδος που δεν υπήρχαν εικονομάχοι.

Η εικόνα βρισκόταν στα χέρια του νέου κατά κάποιο ανεξήγητο τρόπο ενώ ήταν στην χερσόνησο της Καλλιπόλεως εξαφανίστηκε. Την εικόνα της «Θεοτόκου» ανακάλυψαν στην απρόσιτη θέση όπου βρίσκεται σήμερα βοσκοί της περιοχής.

Την εικόνα της Παναγίας Προυσιώτισσας λέγεται ότι την ζωγράφισε ο Ευαγγελιστής Λουκάς και ήρθε απὸ την Προύσα της Μικράς Ασίας

Η Μονή στην Επανάσταση.

Λίγα χρόνια πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης ο αγιορείτης πνευματικός Κύριλλος Καστανοφύλλης ανέλαβε καθήκοντα ηγούμενου στο μοναστήρι. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν ήταν το θρησκευτικό καθήκον που τον καλούσε, αλλά εκείνο του απελευθερωτικού αγώνα. Ο ίδιος ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και για να αποκτήσει πρόσβαση στην περιοχή, προφασίστηκε πως επιθυμούσε να μεταβεί στη μονή για να προλάβει τη δήθεν πνευματική και ηθική παρακμή της.

Από τις πρώτες μέρες ως “ηγούμενος” οργάνωσε και λειτούργησε τη “Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων”, το κτίριο της οποίας διασώζεται μέχρι σήμερα πλήρως αναστηλωμένο.

Μεγάλο μέρος της Μονής κάηκε από τους Γερμανούς στις 16 Αυγούστου του 1944, γιατί στήριζε τους αντάρτες.

Η Μονή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση της πολιορκίας του Μεσολογγίου αλλά και στη σωτηρία πολλών αγωνιστών μετά την καταστροφή της “Εξόδου”.

Εκτός, όμως, από κέντρο συνάντησης και αγωνιστών, η μονή λειτουργούσε και ως θεραπευτήριο. Ο στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο οποίος είχε οργανώσει το στρατηγείο του στη Μονή και ανάρρωνε στο μοναστήρι από την ελονοσία, που τον ταλαιπωρούσε χρόνια. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης δώρισε το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας της Παναγίας.

Στο μουσείο της μονής διαφυλάσσονται μέχρι σήμερα το σπαθί, το όπλο και το χαρακτηριστικό φέσι του αρχιστράτηγου της Ρούμελης. Το Σκευοφυλακίο της Μονής περιέχει πλήθος πολύτιμων χειρόγραφων κωδίκων, εικόνες, ιερά σκεύη, λειψανοθήκες και βιβλία. Μέρος των πολύτιμων εκθεμάτων αποτελούν εικόνες από το 15ο και 16ο αιώνα, ιερά άμφια, αργυρά και χρυσά δισκοπότηρα, χειρόγραφοι κώδικες και τυπογραφημένα βιβλία.

Έξω από τη μονή υψώνονται δύο κάστρα, οι γνωστοί ως “πύργοι του Καραϊσκάκη”. Ήταν πολεμίστρες που ήλεγχαν τη γύρω περιοχή και είχαν χτιστεί πολύ πριν από την εμφάνιση του αγωνιστή, αλλά πήραν το όνομά του.

Μεγάλο μέρος της Μονής καταστράφηκε από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής μια βδομάδα πριν από τη γιορτή της Παναγίας της Προυσιώτισας, στις 16 Αυγούστου του 1944, καθώς αποτελούσε κέντρο στήριξης των ανταρτών της Αντίστασης. Καταστράφηκαν πολλά κειμήλια, σκεύη, χειρόγραφα και βιβλία, αλλά όχι η εικόνα της Παναγίας, η οποία είχε τοποθετηθεί σε κρύπτη.