Μιλώντας στα παιδιά για τον πόλεμο

 

Γράφει η Μαθιουδάκη Μαίρη, παιδοψυχολόγος από το Παιδοψυχολογικό κέντρο Internus

Οι διεθνείς πόλεμοι και οι συγκρούσεις ενισχύουν την αίσθηση κινδύνου και μπορεί να προκαλέσουν έναν καταρράκτη συναισθηματικών αντιδράσεων (π.χ. οργή, φόβος, άγχος, λύπη).

Όταν οι ειδήσεις αναφορικά με τις ανθρώπινες τραγωδίες (πολέμους, φυσικές καταστροφές, κοκ) κατακλύζουν τις οθόνες μας και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι εικόνες οδύνης και απόγνωσης αναπόφευκτα μεταδίδονται και στα παιδιά. Δυστυχώς όμως, αυτές τις μέρες παρακολουθούμε σχεδόν συνεχώς , τέτοια τραυματικά γεγονότα να εκτυλίσσονται ανά τον κόσμο, βρίσκοντας κι ανοίγοντας πάντα ένα νέο παράθυρο και στην καθημερινότητά μας.

Αυτές οι σκηνές βίας στην πραγματική ζωή μπορούν να λειτουργήσουν ως ένα πλήγμα στην ψυχοσυναισθηματική ευημερία όχι μόνο του ενήλικα, αλλά και του παιδιού, καθώς η μετάδοση βίας και η θέαση ανησυχητικών γεγονότων δύναται να προκαλέσουν δευτερογενές τραυματικό στρες.

Ως εκ τούτου τα παιδιά όλων των ηλικιών θα στραφούν σε έμπιστους ενήλικες για βοήθεια και καθοδήγηση. Οι γονείς λοιπόν και οι φροντιστές μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση και ενσωμάτωση όσων ακούν και βλέπουν, συζητώντας μαζί τους, αναγνωρίζοντας τα συναισθήματά τους και βρίσκοντας μαζί τους τρόπους διαχείρισης του γεγονότος. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι μπορεί κάποια από τα γεγονότα να συμβαίνουν μακριά από την χώρα και την πόλη μας, ωστόσο ο κίνδυνος για την απώλεια των δικών μας αγαπημένων προσώπων παραμένει, δεδομένου ότι αποτελεί ένα είδος οικουμενικού φόβου, ένα επισφαλές συμβάν για την επιβίωση.

Τι μπορείτε λοιπόν να κάνετε ως γονιός ή φροντιστής (π.χ. εκπαιδευτικός) για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να επεξεργαστούν όλες αυτές τις πληροφορίες;

Πώς να ξεκινήσετε:

• Σκεφτείτε τις δικές σας αντιδράσεις. Τα παιδιά σας θα κοιτάξουν τον τρόπο που χειρίζεστε τις ειδήσεις για να διαμορφώσουν τη δική τους προσέγγιση. Εάν παραμείνετε ήρεμοι και λογικοί, το πιο πιθανό είναι και εκείνα να αντιδράσουν με παρόμοιο τρόπο. Αν πάλι τα νέα σας επηρεάζουν σε σημείο που δεν μπορείτε να παρηγορήσετε τους άλλους, τότε θυμηθείτε ότι η ειλικρίνεια είναι το πιο σημαντικό: μοιραστείτε και συζητήστε αυτά σας τα συναισθήματα.

• Ενημερωθείτε. Τα παιδιά θα έχουν πολλές ερωτήσεις. Προετοιμαστείτε με τις πιο πρόσφατες αναφορές από αξιόπιστες πηγές ειδήσεων, ώστε να αποφασίσετε τι θα μοιραστείτε και τους τρόπους να το μοιραστείτε. Δεν θα χρειαστούν όλα τα παιδιά τις λεπτομέρειες, αλλά θα αναζητούν επιβεβαίωση. Θα είναι πιο εύκολο να έχετε μια θέση, να μοιράζεστε τις αξίες της οικογένειάς σας και να συζητάτε πράγματα, αφού αφιερώσετε χρόνο για να συγκεντρώσετε ακριβείς πληροφορίες και να αξιολογήσετε τις ανάγκες του παιδιού σας.

• Αναλάβετε δράση. Ανάλογα με το γεγονός και τις ηλικίες των παιδιών, προσπαθήστε να βρείτε πιθανούς τρόπους παροχής βοήθειας, όπου θα μπορούσαν και τα παιδιά να συμμετέχουν (π.χ. συγκέντρωση ειδών ανάγκης). Η δράση έχει μέσα της κίνηση, προσπάθεια για αλλαγή, σε αντίθεση με την αδράνεια που αφήνει μια αίσθηση αβοήθητου.

 

Ξεκινώντας την συζήτηση:

• Ελέγξτε, ρωτώντας, τι γνωρίζουν τα παιδιά σας για την κατάσταση. Τα περισσότερα παιδιά σχολικής ηλικίας και έφηβοι θα έχουν ήδη ακούσει κάτι από μέσα ενημέρωσης, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δασκάλους ή συνομηλίκους.

• ΜΗΝ υποθέσετε ότι γνωρίζετε τι σκέφτονται ή αισθάνονται τα παιδιά σας. Ρωτήστε πώς αισθάνονται, καθώς οι ανησυχίες και τα συναισθήματά τους μπορεί να μην είναι αυτό που έχετε υποθέσει.

• Επικυρώστε τα συναισθήματα που μοιράζονται τα παιδιά μαζί σας.

• Προσπαθήστε να επανέρχεστε ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο τι σκέφτονται και αισθάνονται. Έτσι θα καταλάβουν ότι είστε ανοιχτοί να μιλήσετε για δύσκολες καταστάσεις.

• Είναι εντάξει να ενημερώσετε τα παιδιά σας ότι είστε αναστατωμένοι από τα γεγονότα. Αυτή είναι μια ευκαιρία να μοιραστείτε τις δικές σας πεποιθήσεις και αξίες.

Κατά την διάρκεια της συζήτησης:

• Ακούστε και κάντε ερωτήσεις για να μάθετε εάν τα παιδιά σας κατανοούν την κατάσταση με ακρίβεια. Μπορεί να νομίζουν ότι κινδυνεύουν.

• Οι διαφορετικές οπτικές γωνίες και η παραπληροφόρηση για απειλητικά για την ζωή συμβάντα είναι συχνή. Ξεκαθαρίστε κάθε παραπληροφόρηση που μπορεί να έχουν ακούσει τα παιδιά σας, εξηγώντας του την πολυπλοκότητα αντίστοιχων γεγονότων και συλλέγοντας πληροφορίες από αξιόπιστες πηγές ειδήσεων, ώστε να μπορείτε να απαντήσετε στις ερωτήσεις τους. Αν δεν γνωρίζετε ή δεν είστε συναισθηματικά διαθέσιμοι λόγω δικών σας έντονων συναισθημάτων επικοινωνήστε το ([π.χ. «Αυτό που με ρωτάς δεν μπορώ να στο απαντήσω. Δεν έχω κάποια πληροφορία.» ή «Λυπάμαι πολύ, αλλά και εγώ είμαι ταραγμένη/ος αυτή την στιγμή. Νομίζω θα με βοηθούσε περισσότερο να συνεχίσουμε αύριο την συζήτηση μας.»)

Είναι δεδομένο ότι οι εικόνες πολέμου, φυσικών καταστροφών και των συνεπειών τους,  από τα μέσα ενημέρωσης, όπως έχει ήδη αναφερθεί, μπορεί να είναι μπορεί να αυξήσει τον φόβο και το άγχος στα παιδιά όλων των ηλικιών. Γι’ αυτό:

• Οι ενήλικες μπορούν να θωρακίσουν τα παιδιά περιορίζοντας την έκθεση στην κάλυψη των μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των συζητήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τον πόλεμο, τις καταστροφές, κ.α. .

• Όσο μικρότερο είναι ένα παιδί, τόσο λιγότερη έκθεση θα πρέπει να έχει σε βίαιες εικόνες. Εάν είναι δυνατόν, ειδικά τα παιδιά προσχολικής ηλικίας , δεν πρέπει να παρακολουθούν την τηλεοπτική κάλυψη των συμβάντων αυτών, καθώς τα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να μην καταλαβαίνουν ότι το γεγονός δεν συμβαίνει στην κοινότητά τους. Σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας προτείνεται – στο μέτρο του δυνατού – η παρακολούθηση των ειδήσεων να γίνεται μαζί με έναν ενήλικα, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα πλαισίωσης όσων προβάλλονται.

Σε κάθε περίπτωση όλα τα παιδιά είναι διαφορετικά. Εσείς γνωρίζετε καλύτερα το παιδί σας. Είναι πιθανό να φοβάται τα τραγικά νέα περισσότερο από τα περισσότερα παιδιά; Ή είναι το παιδί που πιθανότατα θα αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες για όσα συμβαίνουν; Αφήστε την προσωπικότητά της να βοηθήσει στην απόφασή σας αναφορικά με το πως και σε ποιο βαθμό θα του μιλήσετε.

Σκοπός δεν είναι άλλωστε να κλείσουμε τα παιδιά σε έναν γυάλινο κόσμο, όπου τίποτα δεν μπορεί να τον διαπεράσει. Αλλά να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν πως είναι η τέχνη του να ζεις σεβόμενοι/ες τον ρυθμό, τις ανάγκες και τις αντοχές τους.