Το Συμβούλιο της Ευρώπης υπέρ της αποζημίωσης και αποκατάστασης των θυμάτων παιδικής κακοποίησης

Στη συνεδρίαση που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 26 Ιανουαρίου 2024 στο Στρασβούργο, το Συμβούλιο της Ευρώπης υπερψήφισε την αντιμετώπιση περιπτώσεων παιδικής κακοποίησης που συνέβησαν στο παρελθόν. 

Οι νέες συστάσεις, που προέκυψαν από το Συμβούλιο της Ευρώπης για αυτό το θέμα ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής «Πρωτοβουλίας Δικαιοσύνης - Justice Initiative» -η οποία συστάθηκε από το Ελβετικό Ίδρυμα Guido Fluri- και αφορούν στη διεξαγωγή ειδικής επιστημονικής έρευνας για τη συλλογή στοιχείων ανά χώρα, στην επίσημη συγγνώμη που θα απευθύνουν τα κράτη-μέλη προς τους επιζώντες παιδικής κακοποίησης σε κρατικά ή θρησκευτικά ιδρύματα, καθώς και στην αποζημίωση και αποκατάστασή τους (ανεξάρτητα από τυχόν παραγραφή). Οι συστάσεις απευθύνονται στα 46 κράτη-μέλη του Συμβουλίου, που αντιπροσωπεύουν συνολικά 600 εκατομμύρια πολίτες.

Η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης καλεί όλα τα κράτη-μέλη να αξιολογήσουν την κατάσταση της βίας που διαπράττεται κατά των παιδιών σε δημόσια ή θρησκευτικά ιδρύματα, προκειμένου να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε τα θύματα να τολμήσουν να επικοινωνήσουν την ιστορία τους. «Όσοι αγνοούν τις περιπτώσεις κακοποίησης του παρελθόντος, δεν μπορούν να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά τις περιπτώσεις κακοποίησης του σήμερα και του αύριο», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ελβετός εισηγητής Pierre-Alain Fridez στο Κοινοβούλιο του Συμβουλίου της Ευρώπης. «Στην Ευρώπη, δεν πρέπει ποτέ ξανά να κάνουμε τα “στραβά μάτια” στην κακοποίηση των παιδιών, είτε έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, είτε αδικαιολόγητης βίας ή κακομεταχείρισης, σε δημόσια, ιδιωτικά ή θρησκευτικά ιδρύματα, τα οποία θεωρούνται ασφαλή καταφύγια.» Αυτό είναι και το επιχείρημα που έπεισε την πλειοψηφία, ώστε σήμερα να εγκριθεί η έκθεση σχετικά με την κατάσταση στην Ευρώπη που περιλαμβάνει σαφείς συστάσεις. 

Μια σημαντική πλειοψηφία στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση αιτείται επίσης, όπως έκανε και η αρμόδια επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης, που είχε ήδη ταχθεί ομόφωνα υπέρ μιας συνολικής επαναξιολόγησης, οι περιπτώσεις κακοποίησης στην Ευρώπη να επανεκτιμηθούν σύμφωνα με το Ελβετικό Μοντέλο*: Να αναγνωριστεί δηλαδή, σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο πόνος των θυμάτων που έχουν υποστεί κακοποίηση σε ιδιωτικά, κρατικά και εκκλησιαστικά σπίτια, ιδρύματα φροντίδας, αλλά και σε περιπτώσεις αναγκαστικής υιοθεσίας, και να δοθούν οι αρμόζουσες αποζημιώσεις από τις επιμέρους χώρες. 

«Το γεγονός ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης αποφάσισε μια συνολική επαναξιολόγηση είναι μια μεγάλη στιγμή για τους επιζώντες από όλη την Ευρώπη! Η Eυρωπαϊκή Kοινότητα πρέπει να κάνει ό, τι μπορεί για να διασφαλίσει ότι όσοι έχουν πληγεί από κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία θα λάβουν κάποιας μορφής δικαιοσύνη κατά τη διάρκεια της ζωής τους» σημείωσε ο Ιδρυτής της πρωτοβουλίας Justice Initiative, Guido Fluri. 

«Η απόφαση του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ελλάδα, καθώς η ιδρυματική φροντίδα εξακολουθεί να είναι το κυρίαρχο σύστημα παιδικής προστασίας. Συνεπώς, όχι μόνο απαιτείται να ερευνηθούν οι περιπτώσεις των ανθρώπων εκείνων που έχουν υποστεί τα δεινά της κακοποίησης στο παρελθόν, αλλά είναι απαραίτητος και ο συστηματικός και ενδελεχής έλεγχος του τρόπου εργασίας των ιδρυμάτων, ώστε να προλαμβάνονται περιστατικά κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών. Η Πρωτοβουλία Δικαιοσύνης είναι παρούσα στην Ελλάδα για να υποστηρίξει τους φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, προκειμένου να αποδοθεί δικαιοσύνη σε όσους υπήρξαν θύματα βίας ως παιδιά, αλλά και για να συμβάλλει στην εγκατάσταση των μηχανισμών που απαιτούνται για την πρόληψη της παιδικής κακοποίησης στα ιδρύματα και όπου αλλού ζουν παιδιά.» δήλωσε η Διευθύντρια του Ελληνικού Hub του Justice Initiative, Αγγελική Βεργίτση.

*Επαναξιολόγηση με βάση το Ελβετικό Μοντέλο

Στην Ελβετία, η «Πρωτοβουλία Δικαιοσύνης - Justice Initiative» του Ιδρύματος Guido Fluri, οδήγησε στη θεσμοθέτηση ενός κρατικού νόμου, που επικεντρώνεται στην αναγνώριση της αδικίας, την επιστημονική επαναξιολόγηση και την καταβολή επιδομάτων αλληλεγγύης. Έτσι, περισσότερα από 12.000 θύματα παιδικής κακοποίησης έχουν ήδη λάβει επίσημη αναγνώριση της αδικίας εις βάρος τους, καθώς και επίδομα αλληλεγγύης. Η Πρωτοβουλία Δικαιοσύνης, εκτός από τον χειρισμό του φακέλου του Συμβουλίου της Ευρώπης, διαχειρίζεται hubs σε δώδεκα ευρωπαϊκές χώρες, μέσω της διεξαγωγής εθνικών εκστρατειών πολιτικής που βασίζονται σε τέσσερις κεντρικούς πυλώνες: αλήθεια, αναγνώριση, αποκατάσταση, πρόληψη. 

Μεταξύ των σημαντικότερων γεγονότων της χρονιάς που μας πέρασε, ήταν η παράδοση περισσότερων από 500.000 υπογραφών στο Ευρωπαικό Κοινοβούλιο για την υποστήριξη της νέας ευρωπαϊκής νομοθεσίας που απαιτεί μεγαλύτερη προστασία από τη σεξουαλική κακοποίηση στο διαδίκτυο.

Ομάδες θυμάτων και οργανώσεις προστασίας παιδιών από όλη την Ευρώπη ένωσαν τις δυνάμεις τους και, υπό την ηγεσία της Πρωτοβουλίας Δικαιοσύνης, αγωνίστηκαν για ένα παρόμοιο νομοσχέδιο σε επίπεδο Συμβουλίου της Ευρώπης. 

Η απόφαση του Συμβουλίου της Ευρώπης χρησιμεύει ως πρότυπο

Το Συμβούλιο της Ευρώπης απαιτεί από τα κράτη-μέλη να προβούν σε απολογισμό των περιπτώσεων κακοποίησης παιδιών σε ιδρύματα στις χώρες τους [έγγρ. 15889 - Έκθεση - Έγγραφο εργασίας (coe.int)]. Οι έρευνες πρέπει να είναι ευρείες και να καλύπτουν σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική κακοποίηση. Οι περιστάσεις που επιτρέπουν μια τέτοια κακοποίηση μπορεί να περιλαμβάνουν ιδρυματική φροντίδα σε δημόσιο, ιδιωτικό ή εκκλησιαστικό περιβάλλον, ανεπαρκή φροντίδα, αναδοχή από ιδιώτες, απομάκρυνση παιδιών από γονείς που κρίνονται «ακατάλληλοι», αναγκαστικές υιοθεσίες και αναγκαστικές στειρώσεις, και πρέπει να αξιολογούνται ανά χώρα.

Στη συνέχεια, οι αρχές θα πρέπει να αναγνωρίσουν τον πόνο που προκλήθηκε και να προσφέρουν την κατάλληλη φροντίδα, ενώ θα πρέπει να ακολουθήσει και μια επίσημη συγγνώμη από τις αρχές προς τα θύματα του παρελθόντος και του παρόντος.

Τέλος, πρέπει να χορηγείται αποζημίωση στα θύματα, ανεξάρτητα από την ηλικία τους: επίσημη αποζημίωση για όλα τα θύματα, για όλα τα παιδιά που έχουν υποστεί οποιασδήποτε μορφής σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βία, χωρίς χρονικό περιορισμό ή προθεσμία εξακρίβωσης των γεγονότων. Επομένως, η χρονική απόσταση μεταξύ της διάπραξης της κακοποίησης και της γνωστοποίησης του γεγονότος από το θύμα, δεν μπορεί να στοιχειοθετεί  άρνηση της αποκατάστασης της αδικίας. Το ποσό της αποζημίωσης που επιδικάζεται πρέπει να είναι σημαντικό και ανάλογο προς την αδικία και τον πόνο που προκλήθηκε.

Τα κράτη πρέπει να ξεκινήσουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα μέτρων πρόληψης και ευαισθητοποίησης, συμπεριλαμβανομένης της παρακολούθησης των εγκαταστάσεων ιδρυματικής φροντίδας και κάθε παιδικής μονάδας φροντίδας, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι και να εντοπιστούν τυχόν προβλήματα σε όσο το δυνατόν νωρίτερο στάδιο.