Ιωάννινα/H ιστορία της Μονής Καστρίτσας που πανηγυρίζει τη Δευτέρα

 

Ἡ Ἰερὰ Μονὴ Καστρίτσας εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ γνωστότερα καὶ σημαντικότερα μοναστήρια τῆς Ἠπείρου. Βρίσκεται στὸ λόφο τῆς Καστρίτσας, 12 περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικὰ τῆς πόλεως τῶν Ἰωαννίνων, σὲ ὑψόμετρο 757μ. μὲ ἐξαιρετικὴ θέα στὴν πόλη καὶ τὴ λίμνη.

Ὁ λόφος τῆς Καστρίτσας ἀποτελεῖ σημαντικὴ ἀρχαιολογικὴ θέση, καθὼς στοὺς δυτικοὺς πρόποδές του βρίσκεται τὸ ὁμώνυμο σπήλαιο, στὸ ὁποῖο μαρτυρεῖται ἀνθρώπινη δραστηριότητα ἀπὸ τὴν παλαιολιθικὴ ἐποχή. Ὁ χῶρος κατοικεῖται ἀπὸ τοὺς πρώτους ἱστορικοὺς χρόνους, ὅπως ἐπιβεβαιώνεται ἀπὸ τὰ λείψανα ἀρχαίας κλασικῆς ὁχυρωμένης ἀκρόπολης μὲ ἑλληνιστικὲς καὶ ὕστερες φάσεις ποὺ βρίσκονται στὴν κορυφὴ τοῦ λόφου καὶ ἡ ὁποία ταυτίζεται μὲ τὴν Τέκμωνα, τὴ δεύτερη μεγαλύτερη πόλη τῶν Μολοσσῶν. Μέσα στὴν ἀκρόπολη, σὲ πλάτωμα στὸ κεντρικὸ σημεῖο τοῦ λόφου καὶ πάνω σὲ τμῆμα τοῦ ἀρχαίου τείχους κτίστηκε τὸν 12ο αἰῶνα, ἡ Ἰερὰ Μονὴ Καστρίτσας, ἀφιερωμένη ἤδη ἀπὸ τὸ 14ο αἰῶνα στὴ Σύλληψη τοῦ Τιμίου Προδρόμου. Σύμφωνα μὲ μία ἀνάγνωση σὲ δομικὴ ἐπιτοίχια χρονολογία, τὸ καθολικὸ χρονολογεῖται ἀπὸ τὸ 1196.

Ἡ Ἱερὰ Μονὴ καταστράφηκε καὶ ἀναβίωσε πολλὲς φορὲς στὴ μακρόχρονη ἱστορία της. Τὸ παλαιὸ καθολικό της ἀποτελεῖ σπάνιο τύπο τετράκογχου σταυροειδοῦς ναοῦ μὲ ὀκταγωνικὸ τροῦλο καὶ μεταγενέστερο νάρθηκα. Στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ κυρίως ναοῦ σώζονται ἐνδιαφέροντα τοιχογραφικὰ σύνολα τοῦ 17ου αἰῶνα. Τὸ τέμπλο τοῦ ναοῦ εἶναι ξυλόγλυπτο, σπάνιας τέχνης, μὲ ἀξιόλογες δεσποτικὲς εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας καὶ τοῦ Τιμίου Προδρόμου.

Γραπτὲς πηγὲς ἀναφέρονται σὲ σημαντικοὺς σταθμοὺς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τῆς ζωῆς της. Γιὰ παράδειγμα, τὸ ἔτος 1854 χρησιμοποιήθηκε ὡς στρατόπεδο τῶν Τούρκων, τὸ 1913 τῶν Ἑλλήνων, ἐνῷ τὸ 1916 ἔγινε ὀρφανοτροφεῖο. Ἀναβίωσε ὡς ἀνδρικὴ Μονὴ μέχρι τὸ 1932. Τὸ ἔτος αὐτὸ ὁ ἡγούμενός της Δωρόθεος καὶ ὁ ἀδελφός του Κων/νος δολόφονήθηκαν ἀπὸ ληστές.Ἔκτοτε τὸ μοναστήρι ἐρημώθηκε μέχρι τὸ 1972. Τὸ ἔτος αὐτὸ έγκαταστάθηκαν ἐκεῑ μοναχὲς ποὺ τὸ λειτουργοῦν μέχρι καὶ σήμερα, ὁπότε ἀπέκτησε τὴ σημερινή του αἴγλη ὡς γυναικεῖα Μονή.

Σήμερα, ἐκτὸς άπὸ τὸ παλαιὸ καθολικὸ ὑπάρχει ἕνας μεγαλοπρεπὴς Ἱερὸς Ναὸς ἀφιερωμένος στὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, ὁ ὁποίος ἀνηγέρθη τὸ 1999. Ὑπάρχουν, ἐπίσης, μεγάλα νεωτερικὰ συγκροτήματα κελιῶν, ἐργαστηρίων, βιβλιοθήκης, ἐκθετηρίου ἱερατικῶν ἀμφίων, καθὼς καὶ τὸ παρεκκλήσι τῶν Νεομαρτύρων Ἁγίου Γεωργίου καὶ Ἁγίας Φιλοθέης, τὰ ὁποῖα περιβάλλονται μὲ ψηλὸ περίβολο.

Μετόχια αὐτῆς

Ἡ Ἱερὰ Μονὴ Ἠλιόκαλης

Ἡ Μονὴ Παναγίας Ἠλιόκαλης βρίσκεται μεταξὺ τῶν χωριῶν Γούλας καὶ Δαφνούλα στὴ δυτικὴ πλευρὰ τοῦ Δρίσκου, περίπου 14 χιλιόμετρα ἀπὸ τὰ Ἰωάννινα, καὶ εἶναι ἀφιερωμένη στὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου. Ἄν καὶ εἶναι ἐγκαταλελειμμένη, κατὰ τὸν Πουκεβὶλ ποὺ τὴν ἐπισκέφθηκε 15 Αὐγούστου στὸ πανηγύρι, οἱ πιστοὶ ἔτρεχαν ἀθρόοι «ἴνα ἐξαπλωμένοι εὐλαβῶς ὑπὸ τὰ δένδρα της ἀποδεχθῶσι τὴν ὑπ” αὐτῶν προσδοκωμένην θείαν ἴασιν πάσης νόσου καὶ πάσης μαλακίας».

Εἶναι ἕνα μοναστήρι φρουριακοῦ τύπου, χτισμένο μὲ πέτρα. Σώζεται ἕνα παλιὸ διώροφο κτήριο μὲ κελιὰ στὸ ἰσόγειο καὶ στάβλους καὶ ἀποθῆκες στὸ ὑπόγειο καὶ τὸ καθολικό του, καμαροσκέπαστη βασιλικὴ μὲ πρόναο, κυρίως ναὸ καὶ Ἅγιο Βῆμα, καθὼς καὶ ἕνα νεώτερο μικρὸ κτίσμα ἀπὸ τὸ ὁποῖο γίνεται καὶ ἡ εἴσοδος στὸν ναό. Οἱ ὡραιότατες ἁγιογραφίες εἶναι τοῦ 1888 καὶ τὸ ξυλόγλυπτο τέμπλο εἶναι ἔργο τοῦ Ἀναστασίου Μπαλαδήμα ἀπὸ τὰ Ἰωάννινα (1766). Τὸ χωριὸ Ἠλιόκαλη, ἕνα ἀπὸ τὰ λεγόμενα καμποχώρια τῶν Ἰωαννίνων, ἔχει πάρει τὸ ὄνομά του ἀπὸ τὸ παλιὸ μοναστήρι.

Ι.Μ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ